Koronovirüs salgınısı sebebiyle küresel ticaret durdu, duracak. Sağlık sistemleri çöken ülkelerin korkulu rüyası resesyon kapıya dayandı. Fransa başta birçok ülke resesyona yakalandı bile. ABD, Avrupa’da İngiltere, İtalya, İspanya, Almanya, Hollanda ve diğerleri sırasını bekliyor. Çin ise covid-19’u atlattığını açıklasa da net bir şey yok. Dünyanın üretim üssü, ‘1,5 milyar nüfusumu nasıl beslerim’in telaşesinde. Sarı devin çoktan durgunluk kanalına girdiğini yazan çok sayıda kalem var. Asya ve Uzakdoğu, anlatılanlar gibi toz pembe bir dönem yaşamıyor. Rusya da Çin gibi kapalı ülke. Japonya ise giderek adaya sıkışan bir ekonomi tüneline doğru ilerliyor.

Petrol gibi elindeki en zengin kaynakları kullanmasını bilmeyen Ortadoğu hâlâ uykudan uyanamamış efendilerinin emirleriyle nefes almaya çalışıyor. Kendilerini zengin sanan İran, Suudi Arabistan ve Körfez ülkeleri üzerlerindeki atalet ve şaşkınlığı atabilmiş değil. İsrail ise bölgede akbaba ve sırtlan rolünü oynuyor. Açıkçası Doğu Akdeniz’de trilyon dolarlık petrol ve doğalgaz rezervleri için birbirlerini boğazlamaya hazırlananlar daha şimdiden iflas bayrağını çekmiş vaziyetteler.

İnsanlık dersi veriyor

Gelelim Türkiye’ye… Süper denilen ABD dahil gelişmişler covid-19 salgınında koruyucu elbise ve maske bulamazken, doktor ve hemşireleri naylon poşetlere sarınırken Türkiye, hastalarını robot teknolojisiyle tedavi ediyor. Sadece sağlık alanında değil, ekonomik istikrar kalkanı paketi çerçevesinde işçi, işveren, esnaf, emekli, işsiz, çaresiz, yaşlı, engelli, çoluk, çocuk kim varsa her alanda imdadına koşan Türkiye, bununla yetinmiyor 40’ın üzerinde ülkeye koronavirüs salgınına karşı tıbbi malzemeden uzman ekibe varıncaya kadar destek veriyor.

Türkiye dünyaya sağlık ve insanlık dersi verirken küresel ticaretin durmaması, dünyanın yeni bir resesyonla karşı karşıya kalmaması için uluslararası faaliyetlerini aralıksız ve artırarak sürdürüyor. 26 Mart’ta gerçekleştirilen G-20 Liderler Zirvesi’nde ülkelere merkez bankalarının aracılığıyla swap hamleleri yaparak ticaret için döviz ihtiyacının karşılanması konusunda teklif getiren Türkiye bugün bu teklifi işleten en önde devlet olarak göz kamaştırıyor.

Küresel ticaret durmamalı

Geçen haftalarda da yazdım… OPEC ve OPEC dışı petrol üreten ülkelerin, üretimi kısma konusunda anlaşmasından sonra G-20’lerin yeniden bir araya geleceğini ve oluşan sorunları çözme noktasında karar vereceğini ifade etmiştim.

Kısa sürmedi bir hafta geçmeden G-20 kararını verdi ve şimdi de dünyayı tehdit eden resesyon için toplanıyor. Ama önce ülkeler küresel ticareti kolaylaştırmak zorundalar.

Dolayısıyla geçen 26 Mart’taki toplantıdaki taahhütler ve global durgunluğa karşı alınabilecek yeni kararlar gelecek haftaki G-20 Zirvesi’nin ana gündemi olacak. Toplantıda küresel ticareti hızlandırmak için merkez bankaları arasında yerli para swabı ile petrol üretimini kısmayla ilgili son anlaşma öne çıkacak.

G-20 gündemini biraz daha açayım… Gündemde bahsettiğim üzere iki ayak var. İlki devletlerin döviz ihtiyacının karşılanması…  Bunun ilk yolu merkez bankaları arasında gerçekleştirilecek ve özellikle yerli para takasının kullanabileceği swap işlemleri… İkincisi ise petrol fiyatlarındaki yüksek dalgalanmanın engellenmesi. Zira üretip ihraç eden ülkeler ile petrol ithalatçı ülkeler fiyat dalgalanmalarından ciddi şekilde olumsuz etkileniyorlar.

Swap kanalı genişletilecek

Demek istediğim, G-20 ülkeleri maliye bakanları ve merkez bankası başkanlarının gelecek hafta Çarşamba günü tele konferans yoluyla gerçekleştirecekleri G-20 toplantısında ülkeler arası swap hattı yeniden masaya gelecek. Dolar/yerli para takası görüşmelerinin daha fazla yer tutacağı tahmin edilen zirvede, ABD’nin bazı gelişen ülkelere sunduğu swap kanalı benzerinin G-20 ülkeleri arasında yaygınlaşması istenecek.

Yani koronavirüs salgınının tehdidi devam ettiği sürece swap kanalları ardına kadar açılacak. Geniş uygulama alanları bulma imkanına kavuşturulacak. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 26 Mart’taki G-20 liderler zirvesinde ve 31 Mart’ta ABD Başkanı Donald Trump ile yaptığı görüşmede prensip olarak ortaya konan swap teklifinin bu toplantıda netlik kazanacağı ve küresel ticaretin önünü açmada belirleyici rol oynayacağı tahmin ediliyor.

Para satıcısı Uluslararası Para Fonu (IMF) dünyaya 1 trilyon dolarlık bir salgın kredisi açtı ve 90’dan fazla ülke IMF’ye sarıldı ancak Türkiye’nin eldeki kaynakların kullanılması adına borç almadan salgının atlatılmasını öneren teklifi de yabana atılmadı. ABD Merkez Bankası (FED) hemen harekete geçerek birçok ülke ile swap anlaşmaları yaptı. Şimdi bu anlaşmaların G-20 toplantısında zemininin kuvvetlendirilmesine çalışılacak.

Katar anlaşması iyi bir örnek

Türkiye, ülkelerin küresel salgının etkisini giderek artırdığı bir dönemde borçlanmasını istemiyor. Özellikle IMF gibi bir tuzağa düşmekten ülkeleri adeta koruyor. Her oturumda Katar Merkez Bankası ile TCMB arasında gerçekleştirilen swap anlaşmasının daha da kuvvetlendirilerek ülkeler arası, daha doğrusu G-20 merkez bankaları arasında işler hale getirilmesini isteyen Türkiye, özellikle birbiriyle ticareti yoğun ülkelerin birbiriyle hemen yerel para cinsinden swap işlemlerine başlamasının yerinde olacağını salık veriyor.

Türkiye yakın zamanda Katar ile 3 milyar dolar karşılığı TL ve Katar Riyali’nden 5 milyar dolar karşılığı TL bir anlaşma yapmış ve 8-10 milyar dolarlık bir taze kaynağı harekete geçirmişti.

Gelecek haftaki toplantıda Türkiye’nin teklifi benimsenirse ülkeler elde edecekleri yeni döviz imkanlarıyla ticaretlerini daha da genişletip küresel ticareti kolaylaştıracaklar. Türkiye de bu yolla hem transfer ülke olması hem de yerli kaynaklarının yüksekliği sebebiyle döviz ihtiyacını da böylece swap anlaşmalarıyla gidermiş olacak. Türkiye’nin bu yolla belki kasasına 100 milyar dolara yakın bir paranın gelme ihtimali yüksek gibi görünüyor.

Swap görüşmeleri hızlanıyor

Türkiye, dünyanın koronavirüsten en kısa zamanda kurtulmak ve salgının ekonomiye verdiği zararı minimize etme konusunda boş durmuyor. Türkiye toplantı öncesi ABD dahil G-20 ülkeleriyle belki de her gün görüşme yaptı ve halen bu görüşmeleri devam ettiriyor. Türkiye ABD’nin gelişmekte olan ülkelere yönelik swap hattının G-20 ülkeleri ve diğer küresel anlamda da genişletilmesinden yana. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu konudaki çabasını bilmeyen yok.

Türkiye’nin önerisine diğer merkez bankaları da sıcak yaklaşıyor. Tabii burada ABD, FED kanalıyla biraz öne çıkarak yerli para takasında dahi doların kullanılması konusunda baskıcı bir tavır izlemesi G-20 arasında biraz tedirginlik yaşatsa da ülkelerin söz konusu olayı uluslar arası arenaya taşımaya istekli olmaları gözden kaçmıyor.

Petrole çeki düzen gelecek mi?

Gelecek haftaki G-20 toplantısında swap gibi merkez bankaları yoluyla küresel ticaretin genişletilmesinden sonra ikinci gündem petrol. Günlerdir üretimi düşürme ve artırma konusunda anlaşamayan OPEC koalisyonu ve teşkilat dışı üretici ülkeler, neticede bu hafta pek beğenmeseler de bir karara vardılar ancak görüşmeler tam netlik kazanmış değil.

Bu hafta günlük 10 milyon varil kısma anlaşmasına varıldı. Üretim kısıntısına karşı çıkan Meksika’nın da katılımıyla alan biraz daha genişleyecek. Meksika günde 5 milyon varil kısıntı yapacak. Son toplantıda alınan üretimi kısma kararının üretici ülke ekonomilerini korurken, petrol ithal eden ülkeler ile dünya ticaretini de müspet etkilemesi açısından kısa vadede nasıl tedbirler alınacağına yönelik kararlar G-20 toplantısının diğer ikinci gündemi olarak tartışılacak. Küresel Covid-19’dan dolayı kırılgan hale gelen ekonomilerin daha fazla zarar görmemesi için petrol fiyatlarındaki dalgalanmanın giderilmesine dair çareler aranacak.

Evet, petrol talebinin günlük 30 milyon varil daraldığı bu salgın döneminde petrol fiyatlarının dalgalanması nasıl önlenecek? Haziran’ın sonuna kadar sürmesi kararlaştırılan petrol üretimi kısıntısıyla ilgili çarşamba günkü toplantıda G-20 ülkeleri nasıl bir politika izleyecek, hep birlikte göreceğiz. Ancak genel kanaat gelecek hafta da masada OPEC koalisyonu ve teşkilat dışı üretici ülkelerin günde sadece 5 milyon varil kısıntı yapacaklarına dair izlenim kuvvetleniyor. Tabii bu da petrol fiyatlarının varilde 30 dolar seviyesini aşamayacağını gösteriyor.

Borsada haftalık ralliye devam

Geçen hafta dünya borsalarıyla kıyaslayarak “Borsa İstanbul dimdik ayakta” şeklinde başlık atmıştık. Küresel covid-19 salgınının çıktığı 12 Şubat’tan bu yana kayıplar yaşasa da Borsa İstanbul (BIST) 100 Endeksi  gücünü koruyor. 15 Mart haftasını dünya borsalarında olduğu gibi yüzde 12,77 ile yüksek seviyede düşüşle kapatan BIST 100, Nisan’ın ilk haftası da dahil geriye doğru 3 Nisan haftasında yüzde 1,62, 29 Mart haftasında yüzde 2,71 ve 22 Mart haftasında yüzde 0,70 prim yaparak kapattı.

BIST 100 endeksi üst üste değer kazanmada 4’üncü haftaya girdi. Haftalık rallide gücünü artıran Borsa İstanbul bu hafta da yatırımcısına yüzde 7,73’lük bir kazanç sağladı. BIST 100 endeksi hafta içinde en yüksek 97.482 ve en düşük 90.630 puanları gördü ve son işlem gününü 96.470 puandan tamamladı.  Endekste en dikkat çeken endeksin 100.000 puanların hemen altına yerleşmesi.

Bu arada Borsa İstanbul'da işlem gören şirketlerin toplam piyasa değeri, gün sonu itibarıyla yaklaşık 1 trilyon 92 milyar lira olarak hesaplandı.

Kapalıçarşı’da 24 ayar külçe altının gramı yüzde 4,48’lik artışla 363,50 lira, Cumhuriyet altınının satış fiyatı yüzde 4,46 yükselişle 2 bin 415 lira oldu. Dolar yüzde 0,22 (6,6830 lira) değer kaybederken euro yüzde 1,18 (7,3180 lira) prim yaptı.

Haftalık bazda 1000 TL’lik bir yatırım borsada 1077,3 lira, dolar 997,8 lira, euro 1011,8 lira ve altın 1044,8 lira oldu.

Dünya peşimizden geliyor

Genel seyre bakılırsa küresel piyasalar da haftayı olumlu kapattı. Yani dünya peşimizden geliyor. Bunda covid-19 salgınında en kötü haftanın geride kaldığına dair beklentiler ile FED, ECB ile diğer gelişmiş ülke merkez bankalarının  genişleme politikaları piyasaları destekliyor.

13-17 Nisan haftasında Türkiye’de piyasaları ilgilendirecek en önemli gündem maddesi yarın açıklanacak Şubat ayı cari işlemler dengesi ile sanayi üretimi. Haftanın ikinci gününde de Mart ayı Merkezi Hükümet Yönetim Bütçe Dengesi, TCMB beklenti anketi ve konut satışları istatistikleri haftanın takip edilmesi gereken gündemlerinden. Perşembe günü ise hisse senedi, DİBS ve yatırım araçlarıyla ilgili haftalık verilerin yanında Şubat ayı konut fiyat endeksi de dikkat çekecek.

Yurt dışında haftanın gündemi Çarşamba günü gerçekleştirilecek G-20 Maliye Bakanları ve Merkez Bankaları toplantısı. Burada koronavirüs salgınına karşı ülkelerin alacakları tedbirler ve petrol fiyatlarının dengelenmesine yönelik hamleler izlenecek. ABD’de FED Bej Kitap raporu, kapasite kullanım,  sanayi üretimi, ithalat, ihracat fiyat endeksi, haftalık işsizlik maaşı başvuruları, öncü göstergeler endeksi ve konut istatistiklerine bakılacak. Euro Bölgesi ve Almanya’da nihai TÜFE ve çekirdek veriler, sanayi üretimi gündemde öne çıkan başlıklar.

Söz konusu gelişmeler doğrultusunda piyasalarda oluşan beklentiler de şöyle sıralanıyor:

BIST 100…

Borsa İstanbul’da koronavirüs salgını ve G-20 toplantılarıyla ilgili gelişmelerin yanında yurt içinde ödemeler dengesi ile merkezi hükümet bütçesi, sanayi üretimi, TCMB beklenti anketi takip edilecek. Cari işlemlerde 1,3 milyar dolar açık tahmin edilirken sanayi üretiminin ise yüzde 8 civarında gelmesi bekleniyor.  4 haftadır güçlenen bir seyir izleyen Borsa İstanbul BIST 100 endeksinin bu hafta 100 bin bandını aşması bekleniyor. Borsada direnç 105.000, destek ise 95.000 olarak görünüyor.

DOLAR/TL…

Son bir ay içinde işsizlik maaşı başvurularının 17 milyonu geçmesi ve ABD’nin covid-19’a karşı çaresiz kalması doları uluslar arası para birimleri karşısında zayıflatıyor. FED’in yeni 2,3 trilyon dolarlık salgın desteği açması bir nebze dolara destek veriyor. Türkiye’de ise İSO İhracat İklimi Endeksi’nin Mart ayında 35,7’ye gerilemesine rağmen Türk ekonomisinin bu yıl en az yüzde 0,5 büyüyeceğine dair uluslararası kuruluşlardan gelen açıklamalar TL’de zayıflamayı önledi. TL’yi güçlü kılan diğer gelişme Türkiye’nin ekonomi ve sağlık alanında koronavirüse karşı aldığı etkin önlemler. Ancak  414 seviyesindeki ülke risk primindeki yükseklik ve dolar endeksindeki 99,5’lik zirve TL’yi olumsuz etkiliyor. Teknik bakıldığında halen 6,70 seviyesinde hareket eden dolar/TL kurunda pivot bölge 6,67. Direnç 6,75, destek ise 6,60 seviyeleri.

EURO/TL…

Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) genişleme politikaları ve en son AB’ye ortak ülkelere 15,6 milyar euroluk yeni mali yardım paketi açmasının yanında pandeminin kıta Avrupa’sında eskiye nazaran biraz hafiflemesi dolara göre euroyu daha yukarıda tutuyor. ECB salgının ekonomiye zararını aşağı çekme noktasında tüm imkanların seferber edileceğini belirtiyor. Türkiye ise koronavirüse karşı sağlam duruşuyla dikkat çekiyor. Yüksek işsizlik maaşı başvurularıyla bunalan ABD’nin para birimine karşı euro daha güçlü konumda sanki. Bu da euroyu kur kaynaklı TL karşısında güçlü kılıyor. Teknik olarak 7,32 seviyesinde bulunan euro/dolar kurunda pivot bölge 7,30. Direnç 7,40, destek ise 7,22 seviyeleri.

ONS ALTIN…

Çin’de pandeminin hafiflemesi ve Asya genelindeki ekonomik hareketlenmenin yanında FED’in 2,3 trilyon dolarlık yeni destek paketi, ABD on yıllık tahvil faizlerindeki yatay seyir ons altını yukarı yönlü hareket etmesini sağladı. Hafta içinde 1706 dolara kadar çıkan altın daha sonra 1696 dolar seviyelerinde dengelendi. En fazla kazandıran yatırım araçlarının başını çeken altında pivot bölge 1688 dolar… Direnç 1710, destek ise 1685 dolar.

PETROL…

Nisanın başında 24 doları gören ve daha sonra OPEC toplantısıyla bir ara 34 dolara kadar çıkan brent petrol gelecek hafta Çarşamba günü G-20 toplantısı ve Cuma günü yapılacak OPEC toplantısına odaklandı. OPEC ve diğer üretici ülkelerin günlük 10 milyon varil kısıntısının küresel ekonominin gidişatına bağlı olarak 5-6 milyon varile çekilmesi yolunda bir kanaat oluşturması petrol fiyatlarını yine 30 dolar seviyesinde tutacak. Halen 31,5 dolar seviyesinde hareket eden brentte dip nokta 27 dolar, direnç ise 35 dolar. Amerikan tipi petrolde ise 25 dolarlık seviye korunuyor.