Hayatın birçok alanını ilgilendiren İşsizlik Sigortası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapan Kanun Teklifi TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda kabul edildi. AK Partili 44 milletvekilinin imzasıyla Meclis’e sunulan 43 maddelik teklif kanunlaşıp yürürlüğe girdiğinde istihdama yeni destekler gelirken özellikle vergi ve varlık barışına yönelik yeni uygulamalar iş dünyasına nefes aldıracak.

Bu arada yurt dışında bulunan parasal ve menkul değerlerin yurda getirilmesi likidite sorunlarını çözmede önemli bir faktör olarak öne çıkacak. Türkiye'de ilk olarak Kasım 2008’de uygulamaya alınan varlık barışı, 2021 yılında yeniden yürürlüğe girmiş olacak.

AK Parti Grup Başkanvekili Mehmet Muş, kanun teklifinin Plan ve Bütçe Komisyonu’nda kabul edilmeden önce yaptığı açıklamada, “Oldukça geniş kapsamlı bir yapılandırma paketi hazırladık” demişti. Muş gazetecilerin Vergi affı da pakette yer alıyor mu?” sorusu üzerine, “Hayır, yapılandırma ve vergi barışı var. Farklı farklı kurumların alacakları var. Farklı idareler, farklı birimler var. Yaklaşık 500 milyar lira gibi bir rakam burada telafuz edebiliriz” cevabını vermişti.

Peşin yatıran faiz ödemeyecek

Bütçe ve Plan Komisyonu’nda kabul edilen yaklaşık 500 milyar lirayı bulacak vergi borcu yapılandırmasının yanında idari para cezalarına kadar geniş kapsamda uygulanacak kanuna göre, Gelir Vergisi, Kurumlar Vergisi, KDV, ÖTV, Motorlu Taşıtlar Vergisi, Kredi Yurtlar Kurumu borçları ve Hazine alacakları yapılandırılıyor.

Vergi yapılandırması isteyenler, kanunun çıktığı tarihten itibaren yılsonuna kadar başvurması gerekecek. Vergiler için maksimum 18 taksit uygulanacak. Taksitler 2 ayda bir ödenecek. Vergisini peşin ödeyenlerin faiz borcu silinecek. Yapılandırmada ilk taksit ödemesi Ocak 2021’de yapılacak. Teklifle Cumhurbaşkanına, yüzde 20 olan kurumlar vergisi oranını beş puana kadar indirme ve tekrar kanuni seviyesine getirme yetkisi veriliyor. Turizmde konaklama vergisi 1 Ocak 2022’ye erteleniyor.

Komisyonu’nda kabul edilen teklif; vergi cezaları, gecikme faizleri ve gecikme zamları, trafik, seçim, nüfus para cezaları, Karayolu Taşıma Kanunu’na göre kesilen para cezaları, karayollarından usulsüz geçişler nedeniyle kesilen para cezaları gibi tüm idari para cezalarını da içine alıyor.

Ayrıca destekleme fonu, ecrimisiller, öğrenim kredisi borçları, öğrenim katkı kredisi, taşınmaz kültür varlıklarının korunmasına katkı payı, haksız alınan destekleme ödemeleri ve kaynak kullanımı destekleme fonu yine yapılandırmaya tabi olacak.  

Madenlerden alınan devlet hakkı, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’a göre oluşan kamu alacakları, yine Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun muvacehesinde Hazine alacakları de yapılandırma kapsamına giriyor.

Foreks vergilendiriliyor

Teklifle banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla gerçekleştirilen kaldıraçlı alım satım (foreks) işlemlerinden elde edilen gelirlerin kaynakta kesinti suretiyle vergilendirilmesi amaçlanıyor. Maddenin uygulama süresi 31 Aralık 2025'e kadar uzatılıyor ve bu süreyi 5 yıla kadar uzatma konusunda Cumhurbaşkanına yetki veriliyor.

Lisans sahibi olan veya lisans sahibince yetkilendirilen kişi tarafından organize edilen yarışmalara katılan atların jokeyleri, jokey yamakları ve antrenörlerine ücret olarak yapılan ödemeler üzerinden yüzde 20 gelir vergisi kesintisi yapılmasını düzenleyen hüküm, 31 Aralık 2025'e kadar uzatılıyor.

Bu arada halka açıklığı, kaydiliği ve kurumsallaşmayı teşvik etmek amacıyla bankalar, finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri, finansman şirketleri, ödeme ve elektronik para kuruluşları, yetkili döviz müesseseleri, varlık yönetim şirketleri, sermaye piyasası kurumları ile sigorta ve reasürans şirketleri ve emeklilik şirketleri hariç olmak üzere, payları Borsa İstanbul Pay Piyasası’nda işlem görmek üzere en az yüzde 20 oranında ilk defa halka arz edilen kurum paylarının, ilk defa halka arz edildiği hesap döneminden başlamak üzere beş hesap dönemine ait kazançlarına kurumlar vergisi oranı 2 puan indirimli olarak uygulanacak.

2021’de varlık barışı geliyor

Kanun teklifiyle birlikte yeni varlık barışı için de önemli adımlar atılıyor. 30 Haziran 2021’e kadar yurt dışındaki para, altın, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları yurda getirilirse vergiden muaf tutulacak, vergi incelemesi yapılmayacak, varlığa tasarruf serbestisi getirilecek.

Söz konusu varlıklar, yurt dışında bulunan banka veya finansal kurumlardan kullanılan ve yürürlük tarihi itibarıyla kanuni defterlerde kayıtlı olan kredilerin en geç 30 Haziran 2021'e kadar kapatılmasında kullanılabilecek.

Türkiye'ye getirilen veya kanuni defterlere kaydedilen varlıkların elden çıkarılmasından doğan zararlar, gelir veya kurumlar vergisi uygulaması bakımından gider veya indirim olarak kabul edilmeyecek. Bu hükümden faydalanılabilmesi için bildirilen varlıkların, bildirimin yapıldığı tarihten itibaren 3 ay içinde Türkiye'ye getirilmesi veya Türkiye'deki banka ya da aracı kurumlarda açılacak bir hesaba transfer edilmesi şart olacak.

Türkiye’de ilk kez 22 Kasım 2008 yılında uygulanan varlık barışı 2021 yılında yeniden uygulamaya alınıyor. Daha önce 2008 yılında yürürlüğe giren varlık barışı 2009 yılı sonuna kadar uzatılmış, söz konusu dönem içinde yurt içi varlıklar için yüzde 5, yurt dışı varlıklar için de yüzde 2 vergi alınmıştı.

İstihdama yeni destekler

TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda kabul edilen İşsizlik Sigortası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapan Kanun Teklifi’ne göre, Cumhurbaşkanı kararıyla, işveren prim desteği, prim teşviki, gelir vergisi stopaj teşviki ile damga vergisi desteğinin süresi 31 Aralık 2023’e, kısa çalışma ödeneğinin süresi ise 30 Haziran 2021’e kadar uzatılabilecek.

İşini kaybedenlerin tekrar işine dönebilmesi için mali destekli yeni bir uygulama getiriliyor. İş veya hizmet sözleşmesi 1 Ocak 2019 -17 Nisan 2020 döneminde sona erenler ile Sosyal Sigortalar Kurumu’na (SGK) bildirilmeksizin çalışanların, en son çalıştıkları iş yerlerinde fiilen çalıştırılmaları halinde işverene günlük 44,15 lira nakdi destek verilecek.  

Başvuruda bulunanlardan işverence işe alınıp ücretsiz izne ayrılanlar için günlük 39,24 lira, bu kapsamda olup başvurusunun kabul edilmediğini bildirenler için ise söz konusu şartlar dahilinde hane başına günlük 34,34 lira destek sağlanacak.

Teklifle, işsizlik ödeneğinden yararlandırılanların, işten ayrılmalarını takip eden 90 gün içinde işe girmeleri ve 12 ay süreyle kesintisiz hizmet akdine tabi olarak çalışmaları halinde, işsizlik ödeneğinden yararlandıkları süre için hesaplanacak uzun vadeli sigorta primleri, İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanacak.

Evde üretilen mala muafiyet

Gelir Vergisi Kanunu'nda yapılan düzenlemeyle, ayrı bir iş yeri açmaksızın ve sanayi tipi veya seri üretim yapabilen makine, alet kullanmaksızın oturdukları evlerde imal ettikleri malları internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden satanların bu faaliyetleri muaflık kapsamına alınacak. Bu muafiyetten faydalanılabilmesi için vergiden muaf esnaf belgesi alınması, Türkiye’de kurulu bankalarda bir ticari hesap açılması, tüm hasılatın münhasıran bu hesap aracılığıyla tahsil edilmesi ve hasılat tutarının belirlenen tutarı aşmaması gerekecek.

Diğer yandan konaklama vergisinin yürürlük tarihi 1 Ocak 2022'ye erteleniyor. Teklifle, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının turizm sektörüne olumsuz etkilerinin azaltılması için ilgili bakanlıklar tarafından üzerinde turizm tesisleri yapılmak üzere adlarına kamu arazisi tahsis edilen Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan belgeli yatırımcılar ve işletmecilerden; 1 Nisan 2020 ile 30 Haziran 2020 arasındaki dönemde tahsil edilmesi gereken kira, kesin izin, kesin tahsis, irtifak hakkı, kullanma izni, yararlanma, ilave yararlanma bedelleri ve hasılat payları ile Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan belgeli turizm tesislerinin yatırımcıları ve işletmecilerinden aynı dönemde tahsil edilmesi gereken ecrimisillerin ödeme süreleri 6 ay erteleniyor.

Pandemi piyasada en belirleyici aktör

Merkez Bankası (TCMB) pandeminin yoğunluk kazandığı Ekim’de şaşırtan sürpriz faiz kararıyla piyasalara yeni bir yön verdi. Eylül toplantısında politika faizini 200 baz puan artırıp yüzde 8,25’ten yüzde 10,25’e yükselten TCMB, maksimum 300 baz puan faiz artırım beklentisine karşılık Ekim’de tam tersi hareket yaparak politika faizini sabit tuttu.

Salgın sürecine rağmen atılan politika adımlarıyla ticari ve bireysel kredilerdeki normalleşme eğiliminin belirginleştiğini, salgın tedbirleri kapsamında uygulanan destekleyici politikaların kademeli geri alınmasıyla ithalatta öngörülen dengelenmenin başladığının görüldüğünü belirten TCMB, Geç Likidite Penceresi (GLP) faizini 300 baz puan artırarak yüzde 13,25’ten yüzde 14,75’e yükseltti. Arka kapı faiz koridoruna yönelen TCMB likidite tedbirleri ile yürüyeceğini ve temkinli duruştan taviz verilmeyeceğini bildirdi.

Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısı öncesinde 7,78 liraya kadar inen dolar ve 1223 puana kadar çıkan Borsa İstanbul (BIST) 100 endeksi, saat 14.00’te açıklanan karar sonrası bankacılık endeksinin yüzde 4,74 oranında değer kaybetmesi sonucu 1209 puana kadar geriledi. Dolar/TL kuru da 7,98’e çıktı.

TCMB’nin Ekim faiz kararı tahvil faizlerini de yukarı çekti. Tahvil piyasasında 2 yıllık gösterge tahvil faizi yüzde 14,07’ye, 5 yıllık tahvil faizi yüzde 13,87’ye ve 10 yıllık tahvil faizi yüzde 13,93’e yükseldi.

TCMB’nin 16 Ekim itibariyle brüt rezervleri 42,8 milyar dolar, altın rezervleri 42,6 milyar dolar oldu. Yurt içinde bankalardaki döviz mevduatı 218,1 milyar dolar oldu. Yabancılar küçük miktarda da olsa menkul kıymet satmayı sürdürdü.

Gündem salgın ve ABD seçimleri

Piyasalar ABD’de 3 Kasım’da yapılacak seçimler ve teşvik paketi destekli karışık bir seyir izlerken Euro Bölgesi’nde hızla artan salgın vakaları sokağa çıkma yasaklarını yeniden gündeme getirdi.

Küresel bazda ise Dünya Bankası’nın emtia raporu dikkat çekti. Banka raporunda enerji tarafında emtianın kovid kaynaklı büyük fiyat düşleri yaşadığını, ancak metal ve tarımsal alanda ise fiyatların toparlanarak yukarı yönlü bir trend izlediğini, aynı trendin salgına bağlı gelecek yıl da devam edebileceğini bildirdi.

Yurt içi piyasalarda bu hafta borsa kaybettirirken altın, dolar ve euro yatırımcısına kazandırdı. 1000 TL’lik bir yatırım borsada 998,2 lira, dolarda 1007,6 lira, euroda 1016,1 lira ve altında 1009,9 lira oldu.

Önümüzdeki hafta piyasalar yurt içinde 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı dolayısıyla 3,5 günlük bir işlem süreci yaşayacak. Gelecek hafta yurt içinde TCMB enflasyon raporu, dış ticaret dengesi, kapasite kullanım ve reel kesim güven endeksi verileri izlenecek. Yurt dışında ise ABD’de yeni konut satışları, dayanıklı mal siparişleri, GSYH, Michigan tüketici güven endeksini, Euro Bölgesi’nde ECB’nin faiz kararı, GSYH, enflasyon, Japonya’da ise BOJ’un para politikası toplantısı piyasaların takibinde olacak.

BIST 100… Merkez Bankası’nın faiz kararı öncesinde 1223 puana kadar çıkarak önemli bir direnci kıran Borsa İstanbul 100 endeksi faiz kararı sonrasında yeniden 1200’lü puanların altına indi. BIST 100 endeksi, en düşük 1.179,46, en yüksek 1.222,95 puanı gördükten sonra haftayı önceki hafta kapanışına göre yüzde 0,18 azalarak 1.190,63 puandan tamamladı. Borsanın hareketinde döviz piyasasında yaşanacak hareketlilik etkili olacak. 1190 borsada belirleyici olacak. Aşağı yönlü harekette endeksin 1170’li seviyeleri görme ihtimali bulunuyor. Yukarı trend için satın alınabilir gelişmelere ihtiyaç var.

DOLAR/TL… TCMB’nin faiz kararından önce 7,78’e inen dolar/TL kuru, faiz kararı sonrasında 7,98’e çıkmasına karşılık gelen satışlarla 7,96’lara çekildi. Dolar yüzde 0,76 değer kazanarak haftayı 7,9640 liradan kapattı. Doların faiz kararı sonrası 7,98’lere çıkmasına karşılık bu bölgeden sert satış yiyor. Dolarda 7,88 desteği çalıştığı sürece yukarı yönlü trendin süreceği tahmin ediliyor. Direnç ise 8,03 olarak hesaplanıyor.

EURO/TL… Avrupa parası euro, Perşembe günü pandemi kaynaklı ve ECB Başkanı Lagarde’ın olumsuz açıklamalarıyla bir miktar düştü ve Euro/dolar paritesi 1,18’in altına düşmesine karşılık Almanya ve Euro Bölgesi’nde iyi gelen PMI verileriyle yeniden güç kazandı ve kendini 1,1950’lerin üzerine attı. Yurt dışında güçlenen Euro, TL’ye karşı da aynı gücünü gösterdi. Parite kaynaklı destekle kendini 9,45’lere atan Euro/TL kuru, burada sabit kalmaya çalıştı. Yurt içinde Euro haftalık yüzde 1,61 artarak 9,4200 liraya yükseldi. Kurda 9,39 belirleyici bir nokta. Buranın destek yapılarak 9,44’lerin üzeri denenebilir.

ALTIN… Kapalıçarşı’da işlem gören külçe altının gram satış fiyatı bu hafta yüzde 0,99 kazanımla 488,20 liraya, Cumhuriyet altınının satış fiyatı da yüzde 1,31 artışla 3.237,00 liraya yükseldi. Geçen hafta 773,00 lira olan çeyrek altının satış fiyatı ise 791,00 liraya çıktı. TL bazında külçe altının gramı 490 liranın üzerinde kaldığı sürece yukarı yönlü hareketi mümkün. Aşağıdaki destek ise 485 lira. Pandemi ve ABD seçimleri destekli hareket eden altın fiyatlarını son dönemde doların yukarı veya aşağı yönlü hareketi belirliyor. Uluslararası piyasalarda hafta içinde 1900 doların altını gördükten sonra 1917 dolara kadar çıkan ancak burada tutunamayıp yeniden 1906’lı seviyelere inen ons altında izlenecek nokta 1898 dolar. Burada kuvvetli bir destek oluşturan altın direnç olarak da 1920 doları geçemiyor.

PETROL… OPEC’in 19 Ekim’deki üretimi kısma yönündeki kararına rağmen petrol fiyatları 40’lı dolarlarda kaldı. ABD seçimlerini ve teşvik paketini bekleyen petrol, brentte 39-45, WTI’da 37-43 bandını aşamıyor. ABD ve Avrupa’da artan pandemi vakaları ve buna bağlı artan petrol ve benzin stokları da petrol fiyatlarını aşağı yönlü baskılıyor.