TransKaspian Gaz Boru Hattı Avrupa'nın yeni ümidi mi?
Gün geçmiyor ki dünya yeni bulunan petrol ve gaz yataklarının haberleriyle dolu olmasın. Amerika, kaya gazı ile yeniden sahnede yerini alırken Rusya, Arktik bölgesinde bulduğu petrol ve gaz yatakları ile enerji zengini bir ülke halinde.
Kıbrıs’ın güney sahalarından çıkacak olan gaz Türkiye ile
Doğu Akdeniz ülkeleri arasında çekişme konusu. Bu kadar bolluk içinde gaz ve
petrolün fiyatı pahalı. Peki bunun nedeni ne diye sorduğumuzda petrol ve gaz çıkan alanlarda büyük devletlerin işleri karıştırması, birbirlerinin
müşterilerini sıkıştırmaları ve zorluklar yaratmaları. İkinci dünya savaşının
temel nedenlerini açıklayan bir kitabın ismi ‘kaynak savaşları’ idi. Bunca
gelişmeye rağmen kaynak savaşı hala çatışmaların önemli bir bölümünü
oluşturuyor.
Avrupa ve Avrupa’yı Rus ve İran petrolü ve gazından
kurtarmak isteyen Amerika’nın yeni gözdesi, şimdilik gelişmekte olan
Transkaspian Gaz Boru Hattı. Hazar denizinin yasal statüsü daha önce yapılan
bir andlaşma ile belirlendiği için Hazar denizine kıyısı olan ülkeler, diğer
beş ülkenin rızası ile hazar denizinden boru hatları ile birbirlerine
bağlanabilecekler.
Batının beklediği Türkmenistan ile Azerbaycan’ın eski
dönemlerindeki husumetlerini bir kenara bırakarak kıyılarındaki gaz hatlarını
birbirlerine bağlamaları. Kazakistan’ın da yakınlarda çıkan gaz hattını bu
hatlara ileriki dönemlerde bağlayabileceği ileri sürülüyor.
Türkmenistan 483 millik Doğu-batı boru hattı ile gazını
zaten Hazar denizi kıyılarına kadar getirmiş durumda. Uzmanlar Hazar bölgesinde
292 trilyon metreküp gaz bulunduğunu belirtiyorlar.
Bölgede yeni boru hattı projeleri yapılmaya başlamış
bulunuyor. 2018 ortalarında Azerbaycan TANAP (Trans Anadolu Boru Hattı)
Türkiye’ye gaz vermeye başlamış durumda. Bu gaz ilerde TAP (Trans Adriyatik
Boru Hattı) ile İtalya’ya ulaşıyor olacak. 2020 yılında Güney Gaz Koridoru ile
Azerbaycan Avrupa’ya direkt olarak gaz verecek.
Bütün bu gelişmeler Hazar denizinin doğu kısmı boru
hatları ile Batı kısmına bağlanarak gaz aktaracak duruma gelebilecektir.
Azerbaycan’la Türkmenistan arasında ki boru hattı mesafesi 60 mil uzunluğunda
olup 500 milyonluk bir proje değeri taşımaktadır.
Bu bağlanma projesi Rusya ve İran tarafından ayrı büyük
boru hattı projelerine göre daha kolay kabul edilebilecek gibi gözükmektedir. Rusya
ve İran diğer alanlarda boğuştukları için bu tür bir proje onları çok rahatsız
etmeyecektir. Son gelişmeleri dikkatle izleyen Amerikan tarafı Nevruz bayramı
nedeniyle Türkmenistan Devlet Başkanına gönderdiği mektupta Hazar Denizi
konusunda yapılan yeni yasal yapılanmadan faydalanarak Batı’ya gazınızı sevk
edersiniz, demektedir.
Hazar bölgesinde ilk boru hattı 1906 yılında kurulmuş
olup 19 santim çapı olan ve Batı ile Batum arasında kerosen sevk edilen bir
boru hattı idi. Eğer beklentiler yerine gelirse gerek Azerilerin, gerek
Türkmenlerin ve Rusların boru hatlarının Batı’ya doğru uzandığı bir yolun üzerinde
bulunuyor ülkemiz.