Türkiye'nin stratejik ve ekonomik ilişkilerini birlikte yürüttüğü Libya'dan ticari bağları beklentileri neler? Hatırlarsınız, ülkemiz tarafından Kaddafi döneminde dev altyapı yatırımlarına imza atılmıştı. Türkiye'nin Libya ile ekonomik ilişkileri çok uzun yıllara dayanıyor. İthalat ve ihracatın yanı sıra Türk inşaat firmaları Libya'da konuttan ticaret merkezlerine ve karayollarına kadar çok sayıda ve yüksek hacimli işlere imzasını attı. Bazen para alınamadı bazen de terör konularında müteahhitlerimiz çok çekti. 

Türkiye Müteahhitler Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Mithat Yenigün'e göre Libya'da faaliyet gösteren firmaların yarım kalmış projelerinin toplam tutarı 19 miyar dolar. Tamamlanmış kısımlardan doğan hak ediş alacakları 1 milyar dolar, teminat tutarı 1,7 milyar dolar, makine, ekipman gibi envanter ile diğer zararlar toplamı ise 1,3 milyar dolar civarında. Firmalar halen teminat mektupları için yılda 50 milyon dolar komisyon ödemeye devam ediyor. Yani zaten öyle bir iç içe girmişiz ki, kaçmak imkânsız. En azından verilen paralarımızı geri alabilsek razıyız.

Libya'da kim kiminle savaşıyor? Türkiye ve uluslararası güçler hangi tarafı destekliyor? Libya'da siyasi dengeyi değiştiren General Halife Hafter kimdir? Libya'da Türkiye karşıtı cephede savaşan General Hafter'in silahlı gücü ne kadar? Bu sorular hep kafamızda dönüp duruyor. Çünkü artık göz göre göre teröre yardım ve yataklık eden ülkeler utanmadan karşımıza dikiliyor. Hem kolları omzumuzda hem de diğer kollarıyla bizi arkadan bıçaklıyor. Yaygara koparan ülkelerin TPAO'nun petrol arama faaliyetlerini engelleme çalışmaları da sonuç olarak fiyasko. 

Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) Libya'da petrol arama faaliyetlerine 2000 yılında başladı. Ülkede 180 milyon doların üzerinde yatırım yaptı. TPAO Fizan çölünde yeni petrol rezervleri keşfetse de ülkedeki karışıklıklar nedeniyle üretime geçemedi. Bunlar siyasi olarak bir güç ama maddi olarak da o kadar bir kayıp ülkemiz için. 

Öte yandan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez Libya'yla yapılan deniz yetki mutabakatı kapsamında Akdeniz'in o kısımlarında ruhsatlandırma çalışmalarına da süratle başlanacağını açıkladı. 

Sadece petrol açısından durum önem arz etmiyor. 1972 yılında Kuveyt, Libya ve Türkiye ortaklığında kurulan Arap Türk Bankası daha sonra adını A&T Bank olarak değiştirmişti hatırlarsınız. Türkiye, Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerindeki iş adamları arasında ticari ilişkileri tesis etme amacıyla kurulan banka bunun yanı sıra uluslararası para piyasaları, yabancı para işlemleri, global finans ve mevduat toplama faaliyetleri gibi her türlü bankacılık yapma izinlerine sahip. Libya Merkez Bankası'nın kontrolünde olan çoğunluk hissesine TMSF 2011 yılındaki karışıklıklar esnasında el koydu. 2012 yılında ise tamamen Libya Merkez Bankası'na ait olan Lİbyan Foreign Bank'a iade etti. Şu an itibariyle bankanın yüzde 62,37'si Libyan Foreign Bank'ın, yüzde 20,58'i Türkiye İş Bankası'nın, yüzde 15,43'ü Ziraat Bankası'nın ve yüzde 1,62'si de Kuwait Investment Co'nun kontrolünde bulunuyor. Libya'daki iç savaşa rağmen dış ticaret sürdü.  Türkiye ve Libya arasındaki ticaret ülkedeki krizlere bağlı olarak dalgalı bir seyir izlese de varlığını sürdürdü. Türkiye'nin 2007'de fazla vermeye başladığı dış ticaret 2011 yılında en düşük seviyesine geriledi. Fakat bu dönemde dahi Türkiye 748 milyon dolarlık ihracat yaptı. 

Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre o yıldan sonra tekrar yükselişe geçen ihracat 2014 yılında 2 milyar doların üzerinde çıktı. O yıl Libya'dan yapılan ithalat ise 249 milyon dolar oldu. Libya'da gruplar arası iç savaşın tekrar alevlenmesi ile ihracat 2015 yılında 1,4 milyar dolara, 2016 yılında 906 milyon dolara 2017 yılında ise 880 milyon dolara kadar düştü. 2018 yılında tekrar yükselişe geçen ihracat 1,5 milyar dolara yaklaştı. Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) Libya Temsilcisi Murtaza Karanfil ihracatın 2019 yılında 1,9 milyar dolar bakalım 2020 bize ne gösterecek?  

Herhalde Libya'da bu denli geçmişi olan 394 yıl Osmanlı yönetiminde kalmış bir ülkede milyar dolarlarca alacağı olan halkımızın beklentileri için Trablusgarp cephesi de denilen Libya'dan İnşallah beklentilerimizi en üst düzeyde karşılarız.