Ekonomilerde faaliyetlerin yeniden başlaması, ABD ve Avrupa’daki sokak eylemleri ile insanların salgına yönelik hijyen, mesafe ve temas tedbirlerini zayıflatması pandemide yeni bir dalgayı gündeme getiriyor. Pandemi vakaları artışına ilk tepki piyasalardaki risk iştahının azalması olarak gösteriliyor. Piyasaları olumlu tutan tek gelişme; merkez bankalarının genişleme politikaları, bilanço büyütmeleri ve piyasaları mali yönden desteklemeleri…

Haziran ayı itibariyle ekonomik faaliyetlerin hızlanması ve insanların sokağa çıkarken pandemi tedbirlerini azaltması; Mart ayından bu yana kontrol altına alınan salgında artış yönünde yeni bir ivme kazandırdı. Hastalıkta artış trendi yaşayan Güney Amerika, Hindistan, Rusya ve Afrika’daki pandemik olaylar da salgının yayılışını tetikliyor. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, Türkiye’de son virüs olayındaki artışın ‘hatalı iyimserlik kaynaklı’ olduğunu açıkladı.  Uluslararası kurumlar da koronavirüste ikinci dalga olursa ekonomik ve sosyal açıdan dünyanın büyük bir yıkımla karşı karşıya kalabileceğini belirtiyor.

Dünyada oluşan iyimserlikle iki haftadır yukarı yönlü hareketlenme yapan uluslar arası piyasalar ikinci dalga endişesi ve söz konusu endişeyi belirsizlik olarak gündeme getiren ABD Merkez Bankası’nın (FED) açıklamalarıyla iştahını azaltmış durumda. FED’in “Durgunluğun ekonomik hasarı, oldukça kalıcı olabilir. Talepteki düşüş nihayetinde birçok işletmenin iflasına neden olabilir. İş dinamizmini ve inovasyonu azaltabilir” ifadeleri yatırımcıyı altın, gümüş, dolar gibi güvenli enstrümanlara yönlendiriyor ve pay piyasalardaki risk iştahını azaltıyor. Ekonomik aktivitedeki azalma ihtimaline karşı petrol fiyatları yeniden düşüş eğilimine girerken Türkiye ise swap anlaşmalarını bekliyor. 

Yüksek bir yıkım olabilir

Avrupa Birliği (AB) sağlık uzmanları Avrupa genelinde tecrit uygulamalarının yeniden devreye alınmasını gerektirecek kadar büyük ikinci bir COVID-19 enfeksiyonu dalgasının riskinin orta ile yüksek derecede olduğunu bildirdiler. Uzmanlar ikinci bir dalganın önlenmesinin ancak kısıtlamaların kademeli olarak hafifletilmesi ve insanların kısıtlamalara uymasıyla önlenebileceğini ifade ettiler.

Koronavirüs salgınının hâlâ kontrol altına alınamadığı Avrupa’da tedirginlik devam ederken korunma tedbirlerine uyulmadığı gerekçesiyle en büyük tepki Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi’nden (ECDC) geldi. ECDC Direktörü Andrea Ammon salgının bitmediğini, yayılma ihtimaline karşı herkesin katkı vermesi gerektiğini söylüyor. Ammon, “Yaz tatili münasebetiyle ülkeler kısıtlamaları gevşetmemeli. İzolasyon yorgunluğuna rağmen salgına karşı inatla mücadele gerekiyor. Hangi iş yapılırsa yapılsın mesafe, hijyen ve temas kurallarına sıkı sıkıya uyulması lazım. İkinci dalga olursa ekonomik ve sosyal açıdan büyük bir yıkımla daha karşılaşabiliriz” açıklamasını yaptı.

2. dalga endişesi

ABD’li yatırım bankası JP Morgan, yatırımcının ikinci dalga koronavirüs salgını konusunda tedirgin olduğunu, kendilerinin de olaya temkinliliğin korunmasını istiyor. JP Morgan stratejisti Mixo Das, “ikinci dalga” virüs salgınının piyasalar için çok uzun bir karantinadan daha tehlikeli olabileceğine işaret ediyor. JP Morgan stratejisti Das, olası bir ikinci salgın dalgasının şu anda piyasalar için en olumsuz risk olduğunu ve piyasaların bu noktada toparlanması için adım atması gerektiğini bildiriyor. Das, piyasanın böyle bir senaryoda fiyatlandırma yapmayabileceğini ve en kötümser senaryoda bile, sigorta analistlerinin sadece küçük bir ikinci dalga öngördüğünü belirtiyor.

ABD Ulusal Alerji ve Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsü Direktörü Dr. Anthony Fauci de, salgında ikinci dalganın kaçınılmaz olduğunu belirterek, virüs ile mücadelenin ülkenin geleceğini belirleyeceğini vurguluyor. Fauci, "Bu virüs bir anda yeryüzünden silinmeyecek, bu da demek oluyor ki pandemide  ikinci dalga kaçınılmaz. Tedbirler sıklaştırılırsa yazı rahat geçiririz. Tersi durumunda kötü bir sonbahar ve kış bizi bekliyor” diyor.

Salgında belirsizlik

ABD Merkez Bankası (FED) kongre için hazırladığı yılın ilk 6 ayı için hazırladığı para politikası raporunda ekonomik görünüme yönelik olağanüstü bir belirsizlik bulunduğunu ve ekonomik durgunluğun verdiği hasarın uzun süre kalıcı olabileceği uyarısında bulunuyor. FED Başkanı Jerome Powell’ın gelecek hafta kongreye sunacağı raporda, ekonomik görünüme yönelik risklerin normalden daha fazla olduğu belirtilerek, “İlerideki yol, olağanüstü bir şekilde belirsiz” değerlendirmesi yapılıyor.

Pandemi ile ilgili diğer açıklama da İngiltere Merkez Bankası (BOE) Başkanı Andrew Bailey’den geldi. Andrew Bailey, BOE ve diğer politika yapıcıların, koronavirüse bağlı kapanmalardan kaynaklanan uzun vadeli hasar riski nedeniyle ülke ekonomisine destek için daha fazla adım atmaya hazır olmaları gerektiğini söylüyor. Dünyanın hâlâ hasarın ortasında olduğunu belirten Bailey, İngiliz ekonomisinin bir miktar toparlanma işareti verdiğini ancak Nisan ayında GSYH’deki yüzde 20’lik düşüşün rekor olduğunu dolayısıyla ekonomiyi tahvil alımları ve genişlemeci politikalarla desteklemeyi sürdüreceklerini kaydediyor.

Hatalı iyimserlik kaynaklı

12 Haziran’daki son koronavirüs rakamlarını değerlendiren Sağlık Bakanı Fahrettin Koca da, “Son 24 saatteki virüs rakamlarının değerlendirmesini yaparken, “Bugünkü vaka sayısı 1195. Henüz iyileşmemiz hastalarımızın sayısı yaklaşık 25 bin. Yoğun bakım ve entübe hasta sayısındaki artış, beklenen artışın sınırında. Virüsün yayılımı hatalı iyimserlikten kaynaklanıyor. Maske, mesafe ve temizlik kuralına uyalım” diyor.

İçişleri Bakanlığı da koronavirüs tedbirleri çerçevesinde 81 İl Valiliği'ne nikah merasimlerinde uygulanacak tedbirlere ilişkin genelge gönderildi.

Diğer yandan “Dünyada artış sürerken bizde sıfırlamak kolay değil” diyen Hacattepe Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Başkanı Koronavirüs Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Serhat Ünal, "Her an geri kurallara dönüş olabilir. Maske, mesafe, el hijyeni ve gittiğimizin yerin kurallarına uymamız gerekiyor. Aksi halde bedelini fazlasıyla öderiz" açıklaması yapıyor.

Yeniden yükselişe geçen koronavirüs vaka sayılarıyla ilgili dikkat çeken değerlendirmeler yapan dahiliye uzmanı Prof. Dr. Mustafa Çetiner, “AVM ve diğer kalabalık yerlerdeki ateş ölçümü sizi korumayacak. Pandemide süper bulaştırıcı olanlar, vakaların büyük bölümünden sorumlu” diyor.

Tedirgin ve temkinli

Küresel piyasalar koronavirüste ikinci dalga haberleri ve bunu destekleyen FED ve diğer kurumların açıklamalarıyla yeniden tedirgin ve temkinli bir sürece girdi. Yaklaşık 2 haftadan bu yana devam eden iyimserlik sebebiyle bu haftayı da pozitif kapatan pay ve enerji piyasalarının gelecek haftadan itibaren satış bölgesine girebileceği yorumlanıyor.

Özellikle güvenli liman olarak bilinen altın, gümüş, dolar gibi enstrümanlara yönelen yatırımcıdaki risk iştahının azalmasında ikinci dalga endişelerinin olduğu belirtiliyor.

ABD yatırım bankası Goldman Sachs ise gelecek süreçte gelişmelere göre dalgalanmalara karşılık gelişmekte olan ülkelerin pay piyasalarında yükselişin henüz sona ermediğini bildiriyor. Kurum analisti Caesar Maasry yazdığı notta, “Gelişen piyasa hisselerinde taktiksel bazda oldukça olumluyuz. döngüsel varlıklar için artan bir tercih oldu ve ABD Doları'nda bir miktar zayıflık gördük. Bu kısa vadeli trendin devam etmesi bekleniyor” diyor. Analist virüste ikinci dalga endişelerine karşılık üç aylık bazda daha fazla kazanç için alan bulunduğunu düşünüyor.

Türkiye’nin CDS sıkıntısı

Gelişen ülke para birimlerinin söz konusu süreci negatif geçirmelerinin mümkün olduğu dile getirilirken dolar/TL’nin küresel piyasalardaki salgında ikinci dalga endişesiyle dolar lehine yükseldiğini, gelecek süreçte ülke ekonomileri verilerinin daha sıkı takip edileceği ifade ediliyor.

Söz konusu süreçte oluşacak veri kaynaklı dalgalı bir seyrin beklenebileceği Türkiye gibi ülkelerde de yerli paranın değeri, enflasyon, faizler ve cari dengenin dikkatle takip edileceği kaydediliyor. Nisan ayına ilişkin sanayi üretimi, ödemeler dengesi ve işsizlik rakamlarıyla birlikte Türkiye piyasalarını meşgul edecek diğer bir konunun ise İstanbul Başkonsolosluğu’nda görevli Metin Topuz olayı olduğu, vakanın Türkiye/ABD ilişkilerini yeniden gerecek seviyeye getirme ihtimalinin bulunduğu yorumlanıyor.

Ayrıca Rusya dışişleri ve savunma bakanlarının Türkiye’ye gelecek olması da ABD ilişkilerinde ne tür bir gelişmeye yöneleceği merak ediliyor.

Beklenen swap anlaşmaları ve kamunun 80 milyar dolar gibi beklenti üstü piyasaya yaptığı döviz arzının TL’deki değer kaybını sınırladığı hatırlatılan yorumlarda, yatırımcının riskten kaçıp dolara sığınmasını Türkiye’nin yeniden yükselen ve 474 sınırına dayanan 5 yıllık CDS’lerine bağlanıyor.

Türk Lirası’ndaki güçlülük kayıpları sınırlıyor

Küresel ekonomilerde koronavirüs salgınına yönelik ikinci dalga tedirginliği ve buna bağlı FED’in pandemi sürecine dair olumsuz açıklamaları özellikle gelişen ülke piyasalarında olumsuzlukla karşılandı. Gelişen ülke para birimleri ortalama yüzde 3 oranında değer kaybetti. Hafta sonu altın, gümüş ve dolara gelen alımlar, petrolde satış baskısı piyasada iki haftadır devam eden havayı bozdu. ABD petrolünün fiyatı yüzde 10’a yakın düşerek 35 doları, brent petrol ise 38 doları gördü.

Türk Lirası da dolar karşısında yüzde 1’lik bir değer kaybından sonra toparlanarak son gün yüzde 0,4, euro karşısında ise yüzde 0,8 oranında değer kazandı. Analistler TL’nin dolara karşı sınırlı değer kaybının ise güçlülüğünün bir göstergesi olduğunu söylediler. Dolar endeksi ise 97 seviyesinde direncini koruyor.

Borsa İstanbul 8 – 12 Haziran haftasında haftalar sonra sınırlı da olsa değer kaybetti. Haftalık yüzde 0,17 düşen Borsa İstanbul (BIST) 100 endeksine karşılık altın yüzde 4,06, dolar yüzde 0,87 ve euro yüzde 0,9 değer kazandı. Altın haftanın en fazla kazanan yatırım aracı olarak öne çıktı.

Türk piyasalarında 1000 TL’lik yatırım borsada 998,3 lira, dolarda 1008,7 lira, euroda 1009 lira ve altında 1040 lira oldu.

Gelecek hafta yurt içinde bütçe dengesi, TCMB beklenti anketi, konut satışları, yurt dışında ise ABD sanayi üretimi, kapasite kullanımı, cari denge, euro bölgesinde dış ticaret ve TÜFE verileri, Çin’de sanayi üretimi, Japonya’da dış ticaret dengesi ve Japonya Merkez Bankası’nın (BOJ) faiz kararı takip edilecek.

BIST 100…

Borsa İstanbul'da işlem gören hisse senetleri haftalık bazda ortalama yüzde 0,17 değer kaybetti. Endeks en düşük 107.833,00 en yüksek 111.042,80 puanı gördükten sonra haftayı 109.835,47 puandan tamamladı. Hafta içinde FED Başkanı Powell’ın açıklamalarına rağmen küresel borsalardan pozitif ayrışan haftanın son gününü de yüzde 0,62 oranında kazançla kapatan Borsa İstanbul, teknik açıdan BIST 100 endeksinde 108.000 ve 106.400 seviyelerinin destek, 111.000 puanın direnç konumunda olduğu görülüyor.

DOLAR/TL…

Haftayı yüzde 0,87 değer kazanarak 6,8350 liradan kapatan dolar/TL, daha sonra gelen satışlarla 6,81 liraya kadar geriledi. FED Başkanı Powell’ın gerektiği sürece tüm araçları kullanmaya hazır olduklarını belirtmesi birçok majör para birimlerine karşı doları güçlendirirken yurt içinde işsizlik oranları, sanayi üretimi ve cari dengede gerçekleşen olumsuz veriler TL’yi sınırlı da olsa dolar karşısında zayıflattı. Teknik açıdan kurda 6,81 seviyesi pivot bölge. Direnç olarak 6,85 geçilirse 6,92’leri görmek mümkün. Destekte ise 6,79 güçlü bir nokta. Kırılırsa yeniden 6,71’ler görülebilir.

EURO/TL…

TL’ye karşı haftalık yüzde 0,90 artışla 7,7230 lirayı gören euroda euro/dolar kaynaklı yükseliş sürüyor. Euronun dolara karşı 1,13 seviyelerini test etmesi TL’ye karşı da güçlenmesini beraberinde getirdi. Euronun güçlenmesi ise Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) pandemiye karşı aldığı tedbirlere bağlanıyor. Euro teknik olarak yükselişini sürdüreceğe benziyor. Kurda 7,70 pivot bölge. Aşağıda kuvvetli destek 7,65, yukarıda kuvvetli direnç 7,75 bulunuyor.

ALTIN…

Kapalıçarşı’da 24 ayar külçe altının gram fiyatı 381,60 ile yüzde 4,06 artarak haftalık en yüksek getiriyi sağlayan yatırım aracı oldu. Cumhuriyet altını yüzde 4,02 artarak 2534 liraya yüzde 4,03 artışla çeyrek altın 595 liradan 619’ya yükseldi. Yatırım fonları yüzde 0,21, bireysel emeklilik fonları yüzde 0,47 artarken kıymetli madenler fonları ise yüzde 2,19 oranında yükseldi. Altın, gümüş ve beraberinde kıymetli madenlerdeki artışa küresel pay piyasalarındaki risk iştahının azalması etkili oldu. Riske girmek istemeyen yatırımcı güvenli limanları tercih etti. Teknik olarak 1730 dolar seviyesindeki ons altında pandemiye yönelik belirsizlik ve ikinci dalga söylemleri arttıkça fiyat yükselişleri devam edecek görüntüsü var. Ons altında 1730 pivot bölge. Bölgenin kırılması aşağı yönlü kırılması durumunda destek olarak önce 1720 ve en dipte 1702 dolar görülebilir. Yukarıda ise direnç noktasında 1737 ve en yukarıda 1760 dolar duruyor. Yurt içinde 381 lira seviyesini geçen gram altında pivot bölge 380 lira. Yukarı yönlü eğilimin sürerse direnç noktası 387 lira olarak görünüyor. Aşağı yönlü kırılmada ise 378 lira en kuvvetli destek.

PETROL…

Altına ve gümüşe karşılık petrol ters yön izliyor. Pandemide ikinci dalga söylentileri ve yüksek stoklar sebebiyle azalan talep nedeniyle OPEC koalisyonun üretim kesintileri ve ABD’deki üretim kuyularındaki sayısının azalmasına rağmen fiyatlar yeniden 40 doların altına düştü. Brent 38 dolardan, ABD tipi ham petrol 35 dolardan işlem görüyor. Brent petrolde 36 dolar kuvvetli destek, 41 dolar ise kuvvetli direnç olduğu gözleniyor. WTI’da ise destek 33 dolar, direnç ise 37 dolar seviyesinde.