Birçok kişi, yüzde 12,62’lik enflasyon oranına göre düşük kaldığını iddia ettiği yüzde 7,54 fonlama maliyetinde ve yüzde 11,08 olan gösterge faizde TCMB’nin politika faizi ölçeğinde ayarın kaçtığını, bu işin sürdürülemez olduğunu ifade etmeye çalışıyor.

Öncelikle TCMB’nin 10 ay gibi kısa sürede politika faizini yüzde 24’ten yüzde 8,25’e indirdiğine dikkat çekeyim…

Konunun anlaşılması açısından “fonlama maliyeti ve gösterge faiz”de izah ihtiyacı olabilir... TCMB’nin piyasa yapıcı bankalara borç verdiği 1 puan düşük faiz ile gecelik borç verme faizinin ortalaması, fonlama maliyeti olarak alınıyor. Tam ifadeyle fonlama maliyeti, gerçek veya tüzel kişinin kendine ait olmayan bir parasal kaynağı kullanırken ödediği faiz.

Yani TCMB’nin piyasaya uyguladığı ortalama faiz bu. Bugün için bu rakam yüzde 7,54. Tabii politika faizinde indirimler devam ederse fonlama maliyeti daha düşecek… Politika faizinde artışlar olursa fonlama maliyeti yükselecek.

Gösterge faiz ise, vadesine iki yıl kalmış, 3 veya 6 ayda bir kupon ödemeli devlet tahvilleri içinde son 3 işlem günü içinde en çok işlem gören kâğıda uygulanan faiz oranı.

***

Dedim ya, gerçekte kafaları karıştıran TCMB’nin dışındaki serbest piyasanın ekonomik veya siyasi gelişmeler kombinasyonunda uyguladığı gösterge faiz.

Eleştirilen taraf şu:

TCMB faiz indirirken gösterge faiz neden yukarıda kalıyor? Gösterge faiz ile fonlama maliyeti arasında niçin bu kadar puan farkı var?

Soruya verilecek cevap açık:

Fonlama maliyeti politika faizi güdümünde belirlendiğinden oranı hesaplamak zor değil. Usül ve esas belli. Fonlama maliyeti, politika faizine göre hesaplanıyor.

Gösterge faiz ise piyasada oluşuyor… Ekonomi, siyaset ve jeopolitik riskler ve CDS’lerin etkileri direkt yansıdığından gösterge faiz oranı ile fonlama maliyeti oranının aynı seviyede olması zaten mümkün olmaz. Elbette gösterge faiz, günlük hatta anlık değişimlere açık iken, fonlama maliyeti ise TCMB’nin politika faizindeki değişikliğe göre değişim gösteriyor.

İşte piyasada oluşan ve birçok yönden sorunlar doğuran gösterge faiz oranını sağlam temellere kavuşturma adına Türkiye Bankalar Birliği’nin (TBB) bir çalışması var. Çalışma içerisinde Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) da yer alıyor.

Maamafih, Türkiye Bankalar Birliği’nce, TCMB’nin TLREF kullanımına ilişkin bir istişare toplantısı yapılmış, gösterge faiz oranı reformu ve geçiş süreci, uluslar arası kuruluşların hazırlıkları ile ulusal geçiş süreci yol haritası konularında değerlendirmelerde bulunulmuş.

***

Çok güzel! Birçok konunun açıklığa kavuşturulması gibi, piyasadaki gösterge faiz oranındaki bilinmezliklere ve sorun oluşturan uygulamalara da son veriliyor.

Malûmunuz, birçok ülkede ve uluslar arası işlemlerde finansal araçların fiyatlama, değerleme ve takasında gösterge faiz olarak Londra Bankalararası Borç Verme Oranı (LIBOR) kullanılıyor. Ancak dünyada bazı ülkeler sorun oluşturan ve gerçek değerin oluşmadığı LIBOR’dan çıkarak yeni gösterge faiz uygulamalarını başlatmış durumda.

Antiparantez bir bilgi daha… Bankacılık sektörünün yurt dışından temin ettiği yabancı para (YP) finansman kaynakları ile türev sözleşmeler ve dolayısıyla reel sektöre kullandırılan YP krediler büyük ekseriyetle LIBOR’a endeksli.

Şimdi söz konusu ülkeler gibi Türkiye de gösterge faizde gerçek rakamların oluşması adına uluslar arası kuruluşlarla eşgüdüm içinde LIBOR sisteminden çıkıyor. Türkiye LIBOR yerine bankalar ve reel sektör için likit piyasa şartlarında belirlenmiş gerçek işlemlere dayalı TLREF’i gösterge faiz olarak hayata geçiriyor. Makul bir sürede TRLIBOR ve TRLIBID uygulaması kaldırılacak.

Aslında günümüzün modası ama TLREF tam anlamıyla yeni nesil bir gösterge faiz oranı. Hazine dahi TLREF’e endeksli menkul kıymetler ihracı çalışması içinde. Türkiye’yi bu konuda adım atan ilk ülke olarak görüyoruz.

Böylece TLREF ile Türk Lirası faiz swap piyasasıyla tüketim ve yatırım işlemleri faiz dalgalanmalarından daha az etkilenecek. Ayrıca TLREF kullanımıyla uzun vadeli TL kredi kullanımının önü açılacak.

Daha ne olsun! Piyasada gösterge faiz tartışmaları ortadan kaldırılırken fonlama maliyetinin de süreç içinde gerçek banda oturacağı kanaatindeyim.