Ancak bu iki soruya bir başka soru daha eklemek lâzım... Zira hem enflasyonu, hem faizi etkileyen bir de “kur” derdimiz, etkenimiz var…  “Kur sebep, enflasyon ve faiz sonuç…” mu?

Buna ne diyeceksiniz?

Öyle ya; aklın yolu bir ama metotlar farklı!

Zaten bu sorulara cevap bulduğumuzda Türkiye’deki belki de dünyadaki ekonomik kavram kargaşasını halletmiş olacağız. Kavramı da geçelim, ekonomik sorunları temelden çözeceğiz…

Tabii ispatı o kadar kolay değil… Zorlu bir süreç…

Her üç iddia için de geçmişten, gelecekten örnekler verebiliriz. Doğruluğuna inandığımız ve birini diğerinden ayıracak birçok göstergeyi sergileyebiliriz…

Ama olayın gelişi ve gidişi farklı... “Enflasyon sebep, faiz sonuç” demiş atmış…

Dünya da işin içinden çıkamamış…

Ekonomideki sorunları küresel baskılarla “enflasyon sebep, faiz sonuç” ilişkisinde çözmeye çalışmış… Diğer sebep ve sonuç ilişkilerini görmezden gelmiş.

***

Neticede ekonomi bir ilim… Hatta bilim… Yaşayan bir organizma gibi sebep ve sonuçlarını rahatlıkla izleyebiliyor ve ona göre kararlar alabiliyorsunuz.

Hayatta en hakiki mürşit ilim ise; böyle hassas bir konunun da bu zamana kadar çözülmesi gerekmez miydi?

Malûmunuz ilmi gerçeklere tez ile başlanır. Yani ortaya bir iddia atılır, tartışmaya açılır. İddiaya dayanan bir öneri bir tez, fikir ileri sürmek yine bir tez…

Tabii iş burada bitmiyor. Devamında hipotez var… Neticede ekonomi ilmini sahada izleyebiliyoruz. Bir gözlemin, bir olayın, bir hareketin ya da ilmi bir problemin üzerinde daha fazla inceleme yapılarak test edilmesine imkan veren iddianın tezden sonraki adı hipotez. Yani öneri ve iddia niteliğindeki açıklamanın diğer adı...

***

İş burada da bitmiyor… Ardından “teori”, başka bir ifadeyle “kuram” geliyor. “O da ne!” diyeceksiniz?

Hemen aktarayım…

Tekrarlanan gözlem ve deneylerle, mevcut bilgi birikimi düzeyinde doğruluğu büyük ölçüde kabul edilmiş, ancak yine gözlem ve deneyler yoluyla yanlış olduğu da ispatlanabilen, yanlış olma imkânı bulunan, öngörülerinde doğru çıkmış hipoteze, teori veya kuram deniyor.

İşte bizim birbirini etkilediğini ileri sürdüğümüz faiz, enflasyon ve kur iddiaları da tamı tamına teori olarak doğruluğu ispatlanmamış şekilde ortalıkta gezinip duruyor. Herkes kendi cephesinden konuyu gözlem, deney, akıl ve mantık yoluyla ele almaya çalışıyor ve teoriyi doğruladığını zannediyor.

Söz konusu durum ister istemez felsefedeki “fil benzetmesi” ile filozof Platon’un “mağaza alegorisi”ni aklıma getiriyor. Bilginin her yana yayıldığı, bilgisizliğin bile bilgi sayıldığı bu bilgi çağında filozofların teorileri hâlâ aramızda dolaşıyor mu, gelin bu soruyu siz cevaplayın!

***

Ancak insanoğlunun bilgi ve bilgiyi kullanma çağında bile; küresel ekonominin cazibesinde daha doğrusu baskısında kaldığını bir kez daha iddia etmekten çekinmiyorum. Yani küresel ekonomiye hakim olanlar, insanları hâlâ “enflasyonun sebep, faizin sonuç” olduğuna dâir dar bir çemberde, çerçeve ve çevrede tutma peşindeler.

Peki, “faizin sebep, enflasyonun sonuç” ve “kurun sebep, enflasyon ve faizin sonuç” olduğunu iddia edenler ne olacak? Onlar köle değiller herhalde! Ağızları var, akılları var, mürekkep yalamışlıkları var… Farklı görüşlere de, savunma hakkı verin ki savlarını ortaya döksünler…

Nereden biliyorsunuz?

Belki de küreselcilerden daha iyi neticelere, çözümlere ulaşacaklar… Dünyayı mutluluğa kavuşturacaklar…

Konu derin ve tartışmaya açık…

Merkez bankaları faiz kararlarını açıkladıkça, enflasyonlar gündeme geldikçe; birbirimize veryansın etmektense… Kafa göz girip iddialarımızın doğruluğunu ispatlamaya çalışmaktansa; bilgi çağında, ilmin mürşitliğini kabul etmek daha doğru bir karar olmaz mı?

Madem ortaya bir tez, bir hipotez ve bir teori atıyoruz… Delilleriyle ispatlayalım ki kimse üzerine söz söylemeye cesaret edemesin!