Enflasyon yanlış mı hesaplanıyor?
Belirsizliklerle yol yürünemeyeceğini dünkü yazımda bir nebze olsa da açıklamaya çalıştım. Ancak gelinen noktada bu defa "enflasyon tahminleri"yle ilgili tartışmalar başladı.
Nisan ayı enflasyon rakamlarında bazı mal gruplarındaki fiyat artışlarının beklentilerin altında kalması ve bazı kalemlerdeki fiyat artışlarıyla ana gruplardaki fiyatların yükselmesi arasındaki dengesizlik piyasaların zihnini de altüst etmedi değil.
Enflasyonda gösterge veya “manşet” olarak aldığımız tüketici fiyatları (TÜFE) bir önceki aya göre yüzde 1,69, yıllık bazda ise yüzde 19,50 artı. Oysa ki en dip seviyede TÜFE yüzde 2,3 aylık, yüzde 20,3 de yıllık bekleniyordu. Hele hele üretici fiyatlarında (ÜFE) enflasyonun aylık yüzde 2,98, yıllık yüzde 30,12 yükselmesine karşılık üretici fiyatlarındaki bu gerileme neyin nesiydi?
Dillendirilen mevzû şu:
“Enflasyon tahminleri niçin şaştı?” veya “Enflasyon beklenildiğinden farklı mı yansıma yapıyor?”
Haydi cevap verin!..
Fikir üreten çok, nokta atışı yapan yok! Durum bu…
Sonuç alınabilecek mi, göreceğiz!
***
Özellikle Türkiye’ye yakın olduğunu bildiğim BlueBay Asset Management’ta piyasa stratejisti Tim Ash bile, açıklanan Nisan ayı enflasyon verisinin beklentilerin altında kalmasının yapılan hesap hatasından mı, yoksa farklı bir algıdan mı kaynaklandığını sorguladı. Ash yorumunda, “Bazıları enflasyon verisinin doğruluğuna ve gerçekçiliğine odaklanabilir” eleştirisini ortaya attı.
Tartışmalar, “ciro bazlı örneklem yöntemi ve enflasyon rakamları üzerindeki etkisi” bağlamında yoğunlaşıyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) da Ocak 2019 itibariyle bahsini ettiğim yeni ölçme metoduna geçtiklerinin haberini vermişti.
Malûm metodun özelliğini TÜİK’ten dinleyelim…
“…2019 yılı TÜFE hesaplamalarında kullanılacak işyerlerinin belirlenmesinde perakende sektöründe yer alan marketler ve giyim mağazalarının Gelir İdaresi Başkanlığından (GİB) alınan ciro payları kullanılmış; bu şekilde en çok satış yapan işyerlerinden fiyat derlenmesi planlanmıştır. Böylece tüketicilerin yoğunluk ile tercih ettiği işyerleri uluslararası normlara daha uygun bir şekilde ciro büyüklükleri dikkate alınarak belirlenmiştir. Bu kapsamda 2019 yılında fiyat derlenecek işyeri sayıları ciro tabakalaması ile belirlemiş ve işyeri sayısı ve fiyat sayısı (örnek hacmi) artırılmıştır…”
***
Her neyse, tartışmaları yine analistler bazında devam ettirirsek, bazıları ciro bazlı fiyat yönteminin bir hesaplama değişikliği olmadığı üzerinde ısrar ediyor ve meselenin verilerin nereden alındığıyla ilgili olduğunu savunuyor.
Savına desteği de şöyle veriyor…
“Eskiden fiyat bilgileri Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK) dayanıyordu. “Ciro bazlı örneklem metodu”yla işyerlerinin Gelir İdaresi Başkanlığı’na bildirdikleri veriler alınıyor. Bu da Avrupa İstatistik Ofisi’nin etkisiyle gerçekleştiriliyor…”
Güzel de o zaman niçin sadece TÜİK’in adı geçiyor. Verilerin merkez bağlamında çeşitliği ortaya konulsun ki kafa karışıklığına bağlı tartışmalar da ortadan kalksın!
***
Zirâ birçok analistin “Rakamları geçen seneyle ne kadar karşılaştırılabilir olduğunu değerlendiremiyoruz” sözlerine kulak vermek lâzım diyorum. Yine bazı analistlerin “Alışveriş yapılan yerlerin TÜFE’deki ağırlıklarının değişmesi enflasyonun yılbaşından bu yana daha düşük kalmasına yol açtı” iddiası da yabana atılır cinsten değil.
Samimiyetle söylüyorum, “ciro bazlı örneklem metodu” çok su kaldıracak. Meselâ enflasyon endeksinde kullanılan bir yazlık ürünü düşünün… Ürün ile ilgili yılsonunda oluşturulan referans fiyatın varsayıma dayanarak ölçümlendirilmesinin yanlış sonuçlar doğuracağı ihtimali çok yüksek.
Yine birçok yorumcu, “ciro bazlı örneklem metodu”nun gerçek yıllık veya aylık enflasyonu ölçmeye yeterli olamayacağının ve yanlış ölçümler yapabileceğinin altını kalın çizgilerle çiziyor.
***
Dolayısıyla borçlanmadan faize, dövizden, piyasa, sektör ve pazarlara kadar etkili olacak enflasyonu yanlış hesaplamanın nelere mal olacağını iyi hesap etmek gerekir.
O zaman ne yapacağız?
Mâdem “ciro bazlı örneklem metodu” derde çâre olmuyor eski TÜİK uygulamalarına tekrar mı döneceğiz? Yoksa geliştirilmiş başka bir metot ile mi yürüyeceğiz?
Dünyada istatistikleri ölçen kuruluşlar var. Uzun adı Statistical Office of the European Communities olan Eurostat bu kuruluşların en ünlülerinden… Bizdeki TÜİK’in bir nevi Avrupa’daki karşılığı…
Eurostat enflasyonu nasıl ölçüyor? Ürünleri fiyatlandırırken nelere dikkat ediyor? Açıkçası fiyatlandırma usulü ne, bence bunlara iyice bakılmalı, diyorum.