Dünyanın en stratejik noktalarından birisi olan Aramco tesislerine, önce Yemen’deki Husiler’in drone saldırısı yaptığına dair şaşkınlık yaratıcı bilgiler geldi, ardından suçlayıcı parmaklar Tahran’a döndü. Zaten Yemen’de vekaleten bir savaş yürüten İran ve Suudi Arabistan’ın direk bir çatışmaya girme ihtimali piyasaları ürküttü, varil petrol fiyatları bir günde yüzde yirmi sıçradı. 

Aramco önce üretimin aylarca eski seviyesine gelemeyebileceğini söyledi, sonra birkaç gün sonra sorunun giderildiğini açıkladı. Ama her halükârda piyasaların kulağına kar suyu kaçtı; Yemen’de ölen yüzbinlerce sivilin kaderini umursamayan dünya, petrol arzının aslında sanılandan çok daha kırılgan olduğunu fark edince sarsıldı.

Bu kadar kritik bir saldırının nasıl yapıldığı, savunma sistemlerine bu kadar para harcayan Suudi Arabistan’ın neden ‘drone’ları engelleyemediği ayrı bir yazının konusu. Türkiye ve İran’la yapılan üçlü toplantıda konuyla ilgili bir soruyu yanıtlayan Putin, Riyad’a S-400 satabileceklerini söyleyerek biraz daha şaka yollu işin ticari tarafına da değindi. Bu teknik tarafı askeri uzmanlara bırakıp işin ekonomik tarafına biraz bakalım.

Riskin de bir fiyatı olur

Bu saldırı sonrası Aramco’nun petrol üretim tesisleri uzun vadeli bir kapasite kaybı yaşamayacak olsa bile risk algısı fiyatları kalıcı olarak daha yüksek seviyelere taşıyabilir. İthalatçı ülkeler daha yüksek stok seviyeleri tutmak isteyebilir, alım-satım yapan aktörler daha fazla spekülatif talep yaratabilirler. Her iki durumda da yükselen fiyatlar petrol ihracatçısı ülkelerin lehine, bizim gibi tüketici ülkelerin aleyhine olacaktır. Öte yandan da uzun vadede yüksek fiyatlar tüketicilerin alternatif kaynaklara yönelmesine, yeni tedarikçilerin piyasaya girmesine yol açacaktır. Nasıl ki yetmişlerdeki petrol krizleri enerji tasarrufu konusunu gündeme soktuysa, nasıl ki Kuzey Denizi’ndeki yüksek maliyetli hidrokarbon rezervleri aktif olarak üretime alındıysa benzer bir durum oluşabilir(di).

Ancak bu vahim hadiseye rağmen petrolün varil fiyatı 60-65 dolar aralığında salınmaya devam ediyor. Çünkü artık petrol arzının hızla artan talebi yakalamakta zorlandığı dönemleri geride bıraktık. Her şeyden önemlisi Kuzey Amerika menşeli kaya gazı ve petrolü devrimi küresel hidrokarbon arzında muazzam sıçramalara sebep oluyor ve ABD’yi kalıcı olarak dünyanın en büyük petrol üreticisi konumuna yerleştiriyor. 

İkinci olarak, küresel ekonomide yavaşlama sadece gelişmiş ülkelerde değil, gelişmekte olan ülkelerde, Çin gibi dünya ekonomisinin en önemli dişlilerinden birisinde de gözleniyor. Daha yavaş büyüme de doğal olarak daha zayıf bir enerji talebi anlamına geliyor. Son olarak, dünya artık bilhassa fosil yakıt kaynaklarının daha fazla tüketimine dayalı büyüme modellerini geride bırakıp yavaş yavaş temiz enerjiye geçiş yapıyor. Yani uzun vadede yapısal faktörler petrolcülerin lehine işlemiyor ama hala önlerinde gidilecek on yıllar var.

Peki kısa vadede drone saldırısı nasıl bir etki bırakabilir? 

Eğer bu olay petrol fiyatlarını artan risk primi sebebiyle bir miktar yukarı çekmeyi başarırsa tüm üretici ülkelerin rant geliri doğal olarak artacaktır. Yani OPEC ülkelerinin, Rusya’nın ekonomik açıdan biraz gerginlikten hoşlanmadığını söyleyemeyiz. Ama hepsinden önemlisi fiyatlar 50 dolar bandına doğru gevşemeye başladığında nakit akımları eksiye dönen Kuzey Amerikalı kaya petrolü üreticileri biraz nefes almış olmalılar. Onların operasyonlarını sürdürmesi, nakit yaratması, bu firmalara yatırım yapan hissedarlar, borç veren finans kesimi için de elzem. Buradan kimin işine yarıyor mantığı ile bir komplo teorisi üretme niyetinde değilim. Ama bugün olan ve bundan sonra olacak bütün olaylara bir de bu gözlükle bakmakta fayda var