OECD Çevresel Performans İncelemeleri 2019 raporunda, Türkiye’nin 2008 yılından bu yana izlendiği, ülkenin daha çevreci, düşük karbon ekonomisine doğru ilerlemesine, doğal varlıklarını daha iyi yönetmesine ve çevre yönetişimi ile idaresini geliştirmesine, kentsel atık su yönetiminin yanı sıra iklim değişikliğinin hafifletilmesine daha fazla dikkat ettiği, ancak yeterli seviyenin henüz yakalanamadığı vurgulanıyor. Zira Türkiye OECD ülkeleri arasında kilometre başına düşen insan sayısını yaklaşık 3’e katlamış durumda. Tam 102,8 kişi. Bunun anlamı; sıkışık ortamda çevremize de gereken ihtimamı gösteremiyoruz demek.

OECD Çevre Direktörü Rodolfo Lacy’in yönettiği raporda; “İklim değişikliği etkisini azaltmak maksadıyla enerji verimliliğine ve yenilenebilenlere yatırım yapmak suretiyle düşük karbonlu, daha çevreci ve daha kapsayıcı bir ekonomiye geçişin hızlandırılması hususunda Türkiye’nin önünde ciddi fırsatlar bulunuyor” deniyor.

Aynı raporda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşleri Emine Erdoğan’ın himayesindeki “sıfır atık” projesine işaret ediliyor ve “Bu girişimle Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yakın bir geçmişte bakanlık tesislerinde sıfır atık projesini uygulamaya geçirdi. Ülke genelinde farkındalık kampanyaları düzenleniyor. Hükümet bu projeyi 2018’de tüm bakanlıklara, 2023 itibarıyla da tüm kamu kuruluşları ile kamusal alanlara genişletmeyi amaçlıyor” ifadeleriyle söz konusu proje destekleniyor.

***

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın eşleri Emine Erdoğan’ın himayelerinde yürütülen ve kamu kurumlarında hayata geçen sıfır atık projesi, çevre duyarlılığından öte gelecek nesillerin dünya kaynaklarından faydalanması için atık yönetiminin üretime ve değerlere dönüştürülmesi şeklinde ifade ediliyor.

Sıfır atık projesinde; çevre yönetiminin en büyük sorunlardan biri haline geldiği günümüzde sürdürülebilir kalkınmanın yolu atıkların kontrolüyle mümkün olacağı vurgulanıyor. Atık yönetiminde bireysel bilinç kadar kurumsal kararlılığın da öne çıktığı, atıkların kılık değiştirmiş enerji kaynakları olduğu ve atıkların mutlaka üretime dönüştürülmesi gerektiği anlayışıyla olayın bir kültür olarak gelecek nesillere aktarılmasını amaçlayan sıfır atık projesinin; kullanılamaz çöp yığınları haline gelen atıkların ekonomiye kazandırılması operasyonu olduğu belirtiliyor. Tabiat ve ekonominin kolluk kuvvetleriyle değil bilinçle korunacağı anlayışını temel edinen projede özellikle “Geç kalmadan bilinçlenelim” vurgusu yapılıyor.

***

Tabiatı sevmenin bize sunulan seçeneklerden en önemlisi olduğuna dikkat çekilen sıfır atık projesinin amacı, “Çevreyi korumak bir seçenek değil, zaruret” anlayışını topluma hakim kılmak ve geleceğe taşımak. Dolayısıyla Milli Eğitim ve Çevre ve Şehircilik bakanlıkları ile başta TEMA olmak üzere sivil toplum kuruluşlarının işbirliğiyle yürütülen sıfır atık projesi, ilk etapta 20 vilayetteki okullarda uygulamalı olarak başlatıldı. Projeyle sıfır atık bilinci “Çevre krizi yayılarak devam ediyor. Küresel ısınma, kuraklık, çölleşme, sel ve deniz seviyesinin yükselmesi krizin göstergesi. Dünyamızı kaybediyoruz” anlayışıyla, tüm gelecek nesillere aktarılmak üzere yaygınlaştırılıyor.  

“Sıfır atık” hakikaten küresel anlamda da örnek proje. İşin teorik yönü elbette önemli. Ancak uygulama açısından katılım ne kadar artarsa başarı hanesi o kadar yükselecek. Şöyle ki: Atıkta önleme, atığı azaltma, yeniden kullanım, geri dönüşüm, enerji geri kazanımı ve bertarafını yönetebiliyorsanız proje sağlıklı işliyor demektir. Ama atık kaydının gerçekçi tutulması şartıyla!

***

Çevre Bakanlığı verilerine göre çevre sorunlarında birinci öncelik su kirliliği… Halen 30 ilde su kirliliği, 26 ilde hava kirliliği, 21 ilde atıklar, 3 ilde gürültü kirliliği, 1 ilde erozyon öncelikli çevre sorunu olarak belirtilmiş.

Meriç-Ergene, Marmara, Susurluk, Gediz, Kızılırmak, Yeşilırmak, Doğu Karadeniz, Çoruh ve Van gölü havzaları kirlilikte alarm veren bölgeler. Yine Türkiye’deki 186 Organize Sanayi Bölgesi’nin yüzde 56’sında atıksu arıtma tesisi bulunmuyor. Termik santrallerdeki meseleyi ise sürekli tartışıyoruz.

Toprak kirliliği de yine sıralamaya giren sorunlar arasında. Cumhuriyetin ilk yıllarında ülke yüzölçümünün yüzde 56’sını oluşturan mera ve çayır alanları bugün yüzde 19 seviyesine gerilemiş.

Evet, sıfır atık konusu sadece çevre duyarlılığı değil, aynı zamanda gelecek için bir sorumluluk projesi… Kısacası atıkları değere ve faydaya dönüştürme zamanı.

Sayın Emine Erdoğan, “Çevreyi korumak bir seçenek değil, zarurettir” diyorsa “İşin en hassas noktasında olduğumuz anlamına geliyor”, demek istiyorum.