“Küresel resesyon tüm ülkeleri endişelendiriyor. Her ülke genel durgunluktan kendi ölçüsünde payını alıyor. Büyümeler düşüyor, sanayi verileri geriliyor, işsizlik artıyor, üretim istenilen düzeyin çok altında seyrediyor. Faizler ve enflasyon ciddi manada seviye kaybederken, insanların satın alma paritelerinden tutun, tüketici güvenine kadar tüm ekonomik veriler olumsuz bir trend çiziyor. Merkez bankaları bir yandan faiz indirirken, hükümetler de genişleme paketleri açıyor…” demişim…

ABD an itibariyle “Resesyona girdim mi, girmedim mi” anketleri yaparken deflasyon üzerinde patinaj çekiyor. Diğer taraftan Almanya resesyona karşı genişleme tedbirleri aldı bile… Büyük bir ihtimalle Avrupa Merkez Bankası (ECB) gelecek ay faiz indirecek… Almanya’nın 50 milyar euroluk paketi ve daha sonra 100 milyar euroya çıkaracak teşvikleri boşuna planlanmış programlar olarak görünmüyor. Demek ki 2008 küresel krizinden sonra yakın zamanda küresel bir resesyonla karşı karşıya kalacağız.

***

İşin şakası yok… ABD, Almanya, İngiltere, Çin, Japonya gibi birçok ülke resesyona karşı artık yeni yeni tedbirler üretiyor. Zira merkez bankaları resesyona karşı savaşta bugün regülatör görevi üstlenmiş durumda. Dolayısıyla burada bir araya gelmesi, kol kola olması gereken iki kesim var… Onlar güç birliği yapmazsa, yapamazsa ülkelerdeki durum hiç de iç açıcı olmaz. Finans kesimi ile reel sektör, bir işletmenin üretim ve finans departmanları gibi el ele verip resesyona karşı kalkan oluşturmak zorundalar.

Türkiye de bir yandan ekonomisini dengelemeye çabalarken resesyona karşı özellikle Merkez Bankası nezdinde hazırlıklar yapıyor. Malûmunuz Türkiye’de de Merkez Bankası (TCMB) Temmuz ayı toplantısında 425 baz puanlık faiz indirimiyle politika faizini yüzde 19,75’e çekti. Büyük ihtimalle önümüzdeki aylarda da faiz indirimleri devam edecek. Bu yıl olmasa da enflasyonda ve faizde gelecek yıl tek haneli rakamları görmek en büyük hedef.

Merkez Bankası enflasyonu dizginlemek, faizleri düşürmek ve yaklaşan durgunluğa karşı ekonomiyi daha dayanıklı hale getirme noktasında büyük bir adım attı. Ardından Ziraat, Vakıf ve Halkbank Merkez Bankası’nı takip etti ve faizleri düşürdü.

Kamu bankalarının faiz indirimiyle devam eden süreçte henüz diğer bankalardan bu yönde bir hareket gözlemesek de, Merkez Bankası özel bankaları harekete geçirecek bir adım daha attı ve zorunlu karşılık oranlarında yeni bir düzenleme yaptı.

***

Merkez Bankası’nın yeni zorunlu karşılık düzenlemesinin resesyonla ne alâkası var diye sorabilirsiniz… Anlatayım…

Durgunluğa herkes gücü nispetinde katılıyor, elbette… Bizde zorunlu karşılık oranlarındaki yeni düzenleme ile ilk aşamada ekonomiye yaklaşık 5,4 milyar TL ve 2,9 milyar dolar karşılığı 21 milyar lira veriliyor. Merkez Bankası bu parayı kasasına koymuyor, kredi büyümesi kriterine, rasyosuna uyan bankaların kasalarında bırakıyor.

Haa, şunu da hatırlatayım… Bu TCMB operasyonu büyümeye veya istihdama büyük bir etki yapar mı? Şu safhada bunu cevaplamak zor… Ama düzenlemenin iyi işletilmesi ekonomiye ciddi faydalar sağlayabilir.

Zorunlu karşılıklardaki yeni düzenlemeyi bir hesapla daha da basitleştireyim…

Eski düzenlemede; 45 gün, mevduatın zorunlu karşılık oranlarındaki vadesi… Zorunlu karşılık oranı da yüzde 7… Ortalaması ise yüzde 6,4 idi. Yani bankalar 100 liralık mevduatın 6,4 lirasını Merkez Bankası kasasına koymak zorundaydılar.

Şimdi yeni uygulama ile bu oran yüzde 2’ye çekildi. Yani 100 lira mevduat toplayan bir banka 6,4 lira yerine Merkez Bankası kasasına 2 lira park edecek. Elinde kalan 4,4 lirayı da kredi kullandırarak veya finansal işlemler yaparak piyasaya, ekonomiye kazandıracak. Yani yeni düzenlemeyle zorunlu karşılıklardan kaynaklı 21 milyar lira bankaların kasalarında kalacak. O da ekonomiye nefes olacak…

***

Burada ikinci önemli konu zorunlu karşılıklara uygulanacak faiz. Eski düzenlemede bankalar Merkez Bankası kasasına gönderdikleri paradan yüzde 13 faiz alıyordu. Şimdi ise kredi büyümesi rasyosuna uyan bankalar, Merkez Bankası’ndan yüzde 15 faiz alacak.

Kritere uymayan bankalar ise yüzde 13 faizde devam edemeyecekler, onların faizleri 800 baz puan düşürülecek ve yüzde 13 yerine yüzde 5 zorunlu karşılık oranı uygulanacak. Yani Merkez Bankası’na yatırdıkları munzam karşılıkları karşılığında yüzde 5 faiz alabilecekler.

Ancak burada en ciddi operasyon Merkez Bankası’nın diğer bankalara da faizlerini indirmede kolaylıklar sağlaması…

Merkez Bankası, “Ben faizleri indirdim… Ey bankalar size de faiz indirme fırsatı ve imkanı veriyorum. Munzam karşılıklarının önemli kısmını size bırakıyorum. Böylelikle finansman, mevduat toplama maliyetlerinizi düşürüyorum. Siz de faiz oranlarınızı aşağı çekin…” diyor.

Merkez Bankası yeni düzenlemesiyle bankalara başka bir mesaj daha veriyor:

Kasamda zorunlu tuttuğum 21 milyar lirayı size bırakıyorum. Bu para sizde kalsın… Kredi hacminizi artırmaya ve piyasayı canlandırmaya yönelik çözümler sunarak elinizi rahatlatıyorum.