Küresel covid-19 salgınında ülkeler nakit sıkıntısını gidermek için çeşitli yollar arıyor. Son olarak Fransa da Avrupa Birliği’ne koronavirüs kurtarma fonu teklifi yaptı. Ancak en etkin fon önerisi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’dan geldi. Erdoğan’ın swap çağrısı ABD Merkez Bankası’nı (FED) harekete geçirdi.

FED sınırsız genişleme politikaları çerçevesinde kesenin ağzını açarak elinde ABD Hazine tahvili bulunan ülkelere merkez bankaları aracılığıyla dolara karşılık tahvil değişimi programı başlattı. FED, ülkelere merkez bankaları kanalıyla tahvil karşılığı dolar verecek. 6 Nisan’da başlayacak program  gelecek 6 ay boyunca devam edecek.

26 Mart’ta gerçekleştirilen G-20 Liderler Zirvesi’nde devlet başkanlarına swap çağrısı yapan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın önerisine üzerine çalışmaya başlayan FED, daha net anlatımla sınırsız genişleme politikası taahhüdü çerçevesinde ülkelerin döviz ihtiyacını karşılama konusunda repo düzenlemeleriyle ABD Hazine tahvili alıp karşılığında dolar sağlayacak.

IOER artı 25 baz puan faiz

İşlemde geçici takas diğer adı değişim programında ülkelerin FED’e park ettikleri paralara ödenen Interest on Excess Reserves (IOER) faizinin üzerine artı 25 baz puan faiz uygulanacak.

IOER bizim gecelik borç alma faiz oranına ve Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) mevduat faizine benzer bir enstrüman. ABD Merkez Bankası (FED) IOER’i yukarı çekerek başıboş kaynakları toplamasına yardım edebilir diye düşünülüyor.

Sistem basit, tarafların faydasına olduğu gözleniyor. Ülkeler döviz ihtiyaçlarını ellerindeki ABD Hazine tahvillerini takas ederek FED’den karşılayacaklar ve covid-19 salgını sebebiyle oluşan olumsuzluğu kasalarına koydukları milyar dolarlarla atlatmaya çalışacaklar. Açıkçası ülkeler, ellerindeki tahvilleri dolar ile değiştirirken döviz ihtiyacını geçici olarak karşılamış olacaklar.

Kimler ne kazanacak?

İşlemin burada ABD Merkez Bankası’na (FED) faydası ne, diye sorulabilir. FED ülkelere dolara erişimi kolaylaştırırken diğer taraftan ABD Hazine Tahvil Piyasası’nı da disipline edecek ve doların rezerv para olarak güvenli liman vasfını kuvvetlendirmeyi planlayacak.

FED koronavirüs krizini aslında bir bakıma kendi lehine de fırsata çevirme peşinde. Zira program dünyaya duyurulurken FED’den yapılan açıklamada, programın merkez bankalarının likit olmayan piyasada ABD Hazine tahvil satış ihtiyacını azaltacağı ve tahvil işlemlerinin istikrar kazanmasına yardımcı olacağı belirtiliyor. Sıkışan dolar sistemi de böylece rahatlatılmış olacak.

FED, ülke merkez bankalarının menkul kıymetlerini kullanarak hızlı ve etkin bir şekilde dolara erişebilmeyi kolaylaştıran mekanizmanın küresel anlamda da güveni destekleyeceğini, dolar elde eden ülkelerin koronayla değer kaybeden yerel para birimlerinin de değerlenerek istikrar kazanacağını, küresel ticaretin kısa zamanda güvenli bir ortama kavuşacağını ifade ediyor.  

Devletlere bir nefes

FED, küresel piyasa sistemini ayakta tutabilmek için bir yandan rezerv parası doları güçlendirme çalışması yaparken diğer taraftan da sistemi ayakta tutan diğer ülke merkez bankalarına likidite sağlamak adıma olarak tanımlanan hamle dünyadaki ABD Hazine tahvilleri stokunu da gündeme getirdi.

FED’in küresel koronavirüs salgınına karşı sınırsız varlık alımları taahhüdüne bağlı ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın çağrısının yanında ABD Başkanı Donald Trump ile son telefon görüşmeleriyle de gündeme geldiği tahmin edilen yeni swap organizasyonunun ülkelere kısa vadede nefes aldıracak ciddi kaynak sağlayacağı tahmin ediliyor. Ancak FED’in bu imkanını Uluslar arası Para Fonu (IMF) kapılarının aralandığı bugünlerde hangi ülke kullanacak, şimdilik meçhul.

7 trilyon dolarlık stok

Ülkelerin elinde 6,8 trilyon dolar hacminde ABD Hazine tahvili var.  Kasasında en yüksek ABD tahvili bulunduran Japonya 2,4 trilyon dolarla birinci, 1,2 trilyon dolarla Çin ikinci ve 372 milyar dolarla İngiltere üçüncü sırada.

Ayrıca Brezilya 283 milyar dolar, İrlanda 272 milyar dolar, Lüksemburg 255 milyar dolar, İsviçre 238 milyar dolar, Hong Kong 230 milyar dolar ve offshore bankacılığının önde gelen isimlerinden Cayman 216 milyar dolar ABD Hazine tahviline sahip. Türkiye 2015 yılında 82,4 milyar dolarlık ABD Hazine tahvili ile ülkeler arasında önemli bir yerdeydi. Şimdi ise elinde sadece 2,8 milyar dolarlık bir tahvil bulunuyor.  

TCMB de boş durmuyor

FED’in takas hamlesine karşılık Merkez Bankası (TCMB) da covid-19’un finansal etkilerine karşı parasal sistemi aksatmamak için elindeki tüm araçları kullanmak istiyor. Özellikle piyasalardaki satışların durdurulması için kamu bankalarını destekleyici TCMB adımlarının önemli bir denge oluşturduğu kaydediliyor.

Tahvil/dolar takasının dünyaya duyurulmasından sonra dolar endeksi ise küçük bir çıkış yaşadı. Geçen haftalarda 103 bandına gelen endeks 99.60 ile yeniden 100 bareminin üzerine çıkmak güç topluyor. Dolar/TL paritesi ise yaklaşık yüzde 1 artışla 6,67 sınırını geçti. Tahvil/dolar takası hayata geçtiğinde ülke yerel para birimlerinin dolara karşı değer kazanacağı tahminleri yüksek.

Covid-19 sadece dünyanın değil ABD’nin de büyük belası haline geldi. Trump “100 - 200 bin ölümle kurtulabilirsek iyi” sözleriyle ifade ettiği koronavirüs salgınında tahvil/dolar takası ne kadar etkili olacağını dünya görecek ama İtalya, İspanya, Fransa İngiltere ve Almanya’nın oluşan ekonomik yükü ve işsizliği nasıl kaldıracağı şüpheli.

Avrupa ve Amerikan piyasaları satış ağırlıklı trendini korurken ABD Hazine tahvili elinde en fazla bulunan ülkelerden olan Çin toparlanma aşamasına girdi. PMI verilerindeki düzelme ve dolar likiditesinde bollaşma sanki salgının ülkede etkisini azalttığı tablosunu ortaya koyuyor. ABD Merkez Bankası’nın (FED) genişleme politikasıyla ülkelere tahvil/dolar takasıyla  gecelik dolar alımını kolaylaştıran ABD kendi söküğünü nasıl dikecek, en çok merak edilen konu bu. Bundan sonra piyasaların ve ekonomik çevrelerin yakından izleyeceği olay salgının şiddeti, ülkelerin sanayi üretimi ve PMI verileri. Söz konusu kapsamda istihdam ve işsizlik en yakın takip edilecek gelişmeler olacak.