Sedat YILMAZ

Petrol İhraç Eden Ülkeler Teşkilatı’nın (OPEC) 177. Olağan Toplantısı dün Avusturya'nın başkenti Viyana'da başladı. Toplantıya teşkilat üyesi 14 ülkenin enerji ve petrol bakanları katılıyor. OPEC üyeleri küresel durgunluk sebebiyle düşük talep sürecinde, ülkelerin eriyen stoklarını arz fazlasıyla kapatmak ve fiyatları dengelemek için formüller geliştiriyor. Üyeler üretim kotalarının yeniden düzenlenmesi konusunu birinci gündem maddesi olarak tartışıyor.

Bugün sona erecek toplantılarda küresel petrol piyasasındaki arz fazlası ve dünya genelindeki düşük petrol talebinin değerlendirilmesi bekleniyor. OPEC toplantısı sonuçları bugün bir basın toplantısıyla açıklanacak. Altın fiyatları ise OPEC toplantısını gündemine alırken diğer taraftan ABD/Çin müzakerelerindeki nihai sonucu bekliyor. OPEC toplantısından dengeli bir karar çıkmayıp, ABD/Çin müzakerelerinin uzaması durumunda onsta altın fiyatlarının yeniden 1600 doların üzerine çıkacağı ihtimalleri üzerinde duruluyor.

ABD Enerji Enformasyon İdaresi’nin (EIA) ülkedeki ticari ham petrol stoklarının yaklaşık yüzde 1 azalışla 5 milyon varil seviyesine gerilediğini açıklamasıyla 63 dolar seviyesine yükselen brent petrol fiyatları yükseliş direncini devam ettiriyor. Batı Teksas türü (WTI) petrol de 58 doların üzerinde alıcı buluyor.

Petrol fiyatlarını yukarıda tutan ikinci gelişme ise NATO zirvesinde ABD Başkanı Donald Trump’ın Çin ile ticaret görüşmelerinin ertelenebileceğine ilişkin açıklamasının ardından müzakerelerde sona gelindiğine ve nihai sonucun yakında açıklanacağına dair haberler oldu. Gelen haberler petrol fiyatlarını 63 dolar düzeyinde tutunmasını sağladı.

Üretimin artırılması ağırlık kazanıyor

OPEC içi ve dışında petrol ihraç eden ülkelerin üretim kesintilerini artırabileceğine yönelik iddiaların ağırlık kazanması petrol fiyatlarını yükselten en önemli etken olarak öne çıkıyor. Ancak OPEC toplantısında üretimin artırılması kararı çıkması durumunda fiyatların bugünkü fiyatından yüzde 30 oranında aşağı düşebileceği ve gelişmenin aynı periyotta sürmesi halinde 6 ay içinde petrol varil fiyatının 40 doların altına inebileceği tahminleri yapılıyor. OPEC dışı ve OPEC içindeki ülkelerin küresel ekonomideki durgunluk ve kendi ülkelerinde yaşanabilecek derin krizler sebebiyle petrolde üretimin artırılması yönünde basın rol oynamaya çalışıyorlar.

Özellikle Norveç merkezli enerji araştırma kuruluşu Rystad Energy’nin bugün itibariyle günlük ortalama 1 milyon varil arz fazlasının petrol fiyatlarında yüzde 5 oranında düşüşe sebep olabileceğine dikkat çekerken şu ifadeleri kullanıyor:

“Suudi Arabistan liderliğindeki OPEC ve Rusya liderliğindeki OPEC dışı ülkeler Aralık 2016’da topam ham petrol üretim miktarını günlük ortalama 1,8 milyon varil azaltma kararı almış ve bu kararı 2 yıl boyunca uygulamışlardı. Aralık 2018’de de ham petrol üretim miktarını günlük 1,2 milyon varil düşürme kararıyla kısıntılara devam eden ülkeler uygulamayı Mart 2020’ye kadar sürdürmeyi planlıyor. Ancak şu an yürürlükte olan üretim kesintisi anlaşmasının uzatılması dengeli bir petrol piyasası ve fiyat ortamının 2020’de oluşması için yeterli değil.”

En önemli gündem maddesi kotalar

OPEC’in Viyana toplantısında birinci madde, üyelere ait üretim kotalarının yeniden düzenlenmesi olarak açıklanıyor. Hatta Rusya Enerji Bakanı Aleksandr Novak, petrol piyasalarındaki son gelişmelerin uygulanan kısıtlama programını olumsuz etkilediğini ve kotaların güncellenmesi konusunda baskıcı olacaklarını ayrıca gaz kondensat üretiminin de kotalara dahil edilmesini isteyeceklerini söylüyor. Novak, Rusya’da kış aylarında artan gaz kondensat üretiminin petrol üretimini de tetiklediğini, bu nedenle petrolde arz bolluğuyla karşılaştıklarını ve üretim kotaları konusunda OPEC’in olumlu bir adım atacağını düşündüklerini belirtiyor.

Petrol varil fiyatını 60 doların altına düşürmek istemeyen OPEC ülkeleri özellikle ABD’nin kaya gazını öne sürerek ‘petrolde altın çağ geride kaldı’ söylemini iyi analiz edip küresel daralmaya karşı kendini korumak istiyor. OPEC’te en fazla petrol ihraç eden ülke olan Suudi Arabistan, OPEC’te ceza veya ödül yaklaşımıyla üretimi artırarak veya kısarak politik baskı uygulama düşüncesinde.  Uluslar arası piyasalarda ise brent petrol yüzde 1 artışla 64 doların hemen altında seyrediyor. Söz konusu fiyat artışının üretici ülkelerin petrolde üretim kısıtlamasını ileri bir tarihe kadar uzatacağı anlamını vurgulayan analistler, kotaların da yine kısıtlama yönünde hareket edecek olması sebebiyle petrol fiyatlarında yeniden 70 dolarlı seviyelerin görülebileceği ihtimallerini konuşuyorlar.

Asya piyasalarının önemli ismi Axi Trader’ın baş ekonomisti Stephen Innes’in ABD/Çin görüşmelerindeki iyimserliğin petrol piyasasında fiyat açısından bir ralli dönemini başlatabileceğini ifade ediyor. Innes, “İki ülke arasında halen karşılıklı konulan tariflerden geri adım, petrol piyasasının kulaklarına mutlaka olumlu bir mod müziği olacak. Mevcut OPEC kısıtlama anlaşmasında sürenin uzatılması ve bu anlaşmaya uyumlu sıkılaştırmanın devam etmesi petrol fiyatlarını etkileyecek” diyor.

2020’de üretim daha fazla artar

OPEC’in lider ülkesi Suudi Arabistan ise olaya daha temkinli yaklaşıyor. Arz yönünde ağırlık kazanan üretim artışını ceza ve ödül motlu bir yaklaşımla yürütmek isteyen Suudi Arabistan’ın, üretim hedefinden şaşılması durumunda üretimini artırarak muhatap ülkeleri cezalandırma yolunacak gidecek. OPEC’ten çıkacak kararı uygulamaları halinde ise üretim kısıntılarına öncülük ederek söz konusu ülkeleri ödüllendirme yolunu tercih edecek.

Uzmanlar OPEC’in Viyana toplantısında ABD’nin kaya gazı politikasını öne sürüp ‘Petrol üretiminde altın çağ geride kaldı’ söylemini bir politika aracı olarak kullanarak ABD’nin kaya gazasına karşı farklı bir politika ile petrol arzını düzenleme yoluna gideceğini söylüyor. Uzmanlar, bugünkü OPEC toplantısından çıkmasını düşündükleri kararın ABD’nin hızlı petrol üretimini engelleyeceğini ve pazarın ortak bir akıla yönetilmesinin öne çıkacağını dile getiriyorlar.

Mercuria Energy Group Ltd.'nin başkanı Marco Dunand, "Suudi Arabistan piyasayı dengede tutabilme konusunda makul davranıyor. Ancak uyarı anlamında söyleyeceği bazı şeyler var: OPEC'in ABD üretimini çok yakından izlemesi gerekecek" değerlendirmesinde bulunuyor.

Uzmanlar, OPEC için sadece ABD kaya gazının değil Brezilya, Venezüela ve Norveç gibi diğer petrol üreten ülkelerin de piyasada dengeleri yerinden oynatabileceklerini yorumlarken söz konusu bölgelerde de üretim artışlarının olabileceğini iddia ediyorlar. Vitol CEO'su Russell Hardy durumu değerlendirirken, “OPEC için, 2020 yılının ilk yarısı zorlu kalmaya devam edecek. ABD üretimi bu çeyrekte güçlü bir şekilde artıyor ve gelecek yılın ilk çeyreğinde, Norveç, Brezilya ve Guyana gibi OPEC dışı ülkelerin  ek üretimleri olacak” diyerek petrol üretiminde 2020 yılı fotoğrafını çekiyor.

Altın yatırımcısına göre hedef 1600 dolar

Petrolde Viyana toplantısının küresel ekonomi için son şanslardan biri olduğu belirtilirken petrol fiyatlarındaki dalgalanmanın yatırımcıyı yeniden altını tercih etmede teşvik edici bir pozisyona ittiği dile getiriliyor. Yatırımcılar; OPEC’in üretimde kısıtlamaya gitmeyeceğini ancak yapılacak kısıntılarda üretim süresini uzatacağı yönünde karar alacağını bunun ise petrol fiyatlarını dengede tutacağını tahmin ediyor. Ancak ABD/Çin görüşmelerinde belirsizliğin artması veya sürecin kötüleşmesi durumunda petrol fiyatlarında 40’lı dolarların gündeme gelebileceğini ileri süren yatırımcılar altın fiyatlarında 1600 doların yeniden hedef haline dönüşebileceğini öngörüyor.  

Altın fiyatlarının ABD/Çin müzakerelerinden olumlu beklenirken ABD istihdam verisinin kötü gelmesiyle birden yükselmesi, ABD ile Çin arasında müzakere sürecinde henüz netliğe kavuşulmaması ve belirsizliğin devam etmesi yatırımcıyı yeniden altına yönlendireceği tahminleri yapılıyor. Altın piyasası bundan sonra tarım dışı istihdam verisiyle ABD Merkez Bankası (FED) faiz politikasını takip edecek.

Uluslar arası piyasalarda halen 1476 dolar seviyesinde seyreden altının onsu ile ilgili değerlendirmede bulunan Angel Broking piyasa notunda, ABD/Çin ticaret müzakerelerindeki olumlu seyrin belki altın fiyatlarını zayıflatabileceğini ancak sürecin uzaması durumunda güvenli liman olarak görülen altına yönelik bir tercihin artacağını ifade ediyor.

ABN Amro ekonomisti Georgette Boele, altın fiyatlarının ABD/Çin müzakereleri paralelinde hareket edeceğini, görüşmelerde her normalleşmenin altını zayıflatacağını, her krizin altını kuvvetlendireceğini ifade ederken UBS Group AG analisti Giovanni Staunova ise petrol fiyatlarındaki dalgalanma sebebiyle altın fiyatlarında 2020 yılının yükseliş trendi olacağını ve 1600 dolar hedefli eski yükselişlerin gözlenebileceği iddiasında bulunuyor. Uzmanlar özellikle Asyalı şirketlerin ucuz para bulmak maksadıyla son dönemde 322 milyar dolarlık dolar tahvili satışıyla rekora ulaşmalarının da yine petrol ile birlikte altın fiyatlarının yönünü belirlemede önemli olacağı görüşünü paylaşıyorlar.